Kunst als bezinning op de toekomst

Poems for Earthlings is een tentoonstelling die bij het publiek vragen en kritiek oproept (de kerkvloer zou worden beschadigd door de zandzakken) en die tijdens de coronacrisis niets aan actualiteit heeft ingeboet. Daarom heeft de Stichting Oude Kerk in samenwerking met het online tijdschrift Mister Motley kunstenaars uitgenodigd te reageren op deze vragen en een toekomstvisie te verbeelden. De reacties, onder de titel The World After, worden in de vorm van video, (gesproken) tekst of afbeeldingen geplaatst op de website van zowel de Oude Kerk als Mister Motley.

Poems for Earthling wil de boze buitenwereld, waar uitbuiting en geweld is, buitensluiten. Maar die valt niet altijd buiten te sluiten. Denk maar aan de COVID-19-pandemie die ons persoonlijke leven binnendringt en de gevolgen daarvan: een economische recessie en eventueel politieke veranderingen. The World After wil deze donkere vooruitzichten verbeelden, naast toekomstvisioenen die hoopvoller zijn gestemd.

Marc Mulders en Hans van Houwelingen

Hoe verschillend de uitwerkingen van The World After ook zijn, soms raken ze elkaar. Neem bijvoorbeeld de fotocombinaties van schilder en fotograaf Marc Mulders, waarin iemand met een gezichtsmasker naast een glas-in-loodraam is afgebeeld, en daarnaast het filmpje Are we still able to bow for what transcends us? van beeldend kunstenaar Hans van Houwelingen. In het filmpje zijn pakken te zien die de Spoetnikbemanning in 1957 droeg met daarnaast de beademingsuitrusting van een coronapatiënt. Thema’s als ‘transcendentie’, licht en donker (‘darkness of space’) komen zowel bij Van Houwelingen als bij Mulders terug.
Het verschil zit hem in de interventies die beiden zoeken: Mulders tussen kunst en geloof, Van Houwelingen tussen kunst en politiek. Mulders is positief en wil tegenover de donkere installatie van Villar Rojas het licht laten zegenvieren via een glas-in-loodraam. Voor hem valt dat samen met God. Van Houwelingen vertelt een absurdistisch verhaal waarin het de vraag is of wij voor de aarde buigen of de aarde voor ons.

Smári Róbertsson en Ruchama Noorda

Ook de bijdragen van Smári Róbertsson en Ruchama Noorda raken elkaar. Allebei lieten ze zich, direct of indirect, inspireren door elementen in de Oude Kerk. Róbertsson door de klok boven de middentoren van het orgel. In een video zien we een alledaagse klok die maar blijft ronddraaien, of liever, die de kunstenaar alsmaar laat draaien. De boodschap is duidelijk: de wereld is dolgedraaid en wat er gebeurt valt moeilijk af te remmen, omdat er zoveel tegenstrijdige belangen zijn.
Noorda reist vanaf een bank, variërend van de divan van Freud tot een klassieker als die van Mart Visser, door het heelal en doet al reizend aan zelfhealing. De grot waarin ze soms zit, beschermt haar als een cocon, net als de zandzakken en schotten in Poems for Earthlings. Ze zoekt haar heil in een innerlijk landschap, open voor verschillende invloeden, zoals spiritualiteit en natuur.

PolakVanBekkum

In een video van kunstenaarsduo PolakVanBekkum zien we de schaduw van een fietser die langs een landschap fietst. Het landschap glijdt voorbij als een oud-Hollands schilderij. Het is een techniek die we uit ander werk van ze kennen en die steeds weer fascineert. En ook vragen oproept: hoe komt dat landschap, hoe komt de natuur bij die fietser binnen? De schaduw fietst langs een bos waar een storm doorheen lijkt te zijn gegaan, en daarna langs een stuk mooi groen gras. De schaduw stemt hoopvol: de mens heeft een schaduw, er zijn medemensen. Hij is niet alleen.

The World After is een inventieve invulling van de Oude Kerk – een relatief jong museum waar overigens ’s zondags nog de eredienst wordt gevierd – in samenwerking met een gerenommeerde kunstsite. In de komende weken worden er steeds nieuwe bijdragen toegevoegd, onder anderen van Melanie Bonajo en David Helbich.

Zowel Poems for Earthlings als The World After maken in samenhang indruk. Je kunt er een weg doorheen zoeken. Tussen de schotten en zandzakken in een spaarzaam verlichte kerk, en tussen de verschillende kunstwerken op de websites van de Oude Kerk en Mister Motley. Beide tentoonstellingen nodigen uit tot interactie, zodat je uiteindelijk als bezoeker zelf probeert om de vragen die de kunstwerken stellen te beantwoorden.