Smalts

Smalts komt voort uit de Minny Pops, een band die beschouwd kan worden als pionier op het gebied van de Nederlandse elektronische muziek. Na de release van het album Sparks in a Dark Room in 1982 staat deze formatie echter op non-actief. Leden Wim Dekker en Pieter Mulder wilden in eerste instantie nieuw werk voor de band maken, maar bemerkten dat hun speelse en ritmische composities niet in het kader van de Minny Pops pasten. Ze trokken drummer Robin Ootes en geluidsman Zip Boterbloem (beiden ook actief binnen de Minny Pops) aan, en treden vanaf die tijd op onder de naam Smalts. In 2002 brachten ze de cd It’s Good to Be On A Well-Run Ship uit, die geïnspireerd is op het verongelukken van de Russische atoomonderzeeër Koersk, twee jaar eerder. In 2005 kwam de tweede cd Nevelglans uit, waarbij een dvd is gevoegd met een korte film over de dichter Jan Hanlo.

Synergie

De heren van Smalts zochten voor deze cd prachtige gedichten uit van enkele van Neerlands grootste poëten, zoals de al eerder genoemde Marsman, Achterberg en Hanlo, maar van ook Arends, Morriën en Klaus. Op enkele nummers schreven ze hun eigen, niet van humor gespeende, teksten en op twee tracks zijn de zwoele Russische teksten van Nina Targan Mouravi terug te vinden. Op de teksten is dus niets aan te merken. Op de muzikale begeleiding evenmin: deze is melodieus, sfeervol en van tijd tot tijd verrassend. De vraag is echter of de poëzie en de muziek een geslaagde synergie tot stand brengen.

Op het ene nummer bloeit de liefde tussen de dichtkunst en de muziek, terwijl ze in weer een ander nummer met elkaar in onmin lijken te leven. De track ‘Ik ging in statie naar de stad’, waarop het gelijknamige gedicht van Jan Arends wordt voorgedragen, is een goed voorbeeld van een geslaagde samenwerking tussen beide disciplines.

Ik ging in statie naar de stad
Ik ging met grote zorgen
Ik wist de weg, maar wist niet wat
En wie ik daar moest worgen

Dit soort korte zinnen worden bijgestaan door het zowel ingehouden als opgefokte ritme van een hoopvolle, doch gespannen looppas. Doordat de muziek naadloos aansluit bij de sfeer van hetgeen Arends in zijn gedicht beschrijft, roept de track een filmisch beeld van dit gedicht op en dat is bewonderenswaardig. ‘Op het kerkhof’, naar een gedicht van Jan Hanlo, lijkt op het eerste gezicht wat minder gunstig uit te pakken. De makkelijk te verteren muziek klinkt vrolijk, terwijl Hanlo het volgende beweert:

Ik zou hier wel gelukkig zijn
om zomer en om zonneschijn
wanneer ik jong was – en niet
te vol was van te veel verdriet

Uit de muzikale begeleiding komt deze melancholie en pijn absoluut niet naar voren. Tekst en muziek ademen niet dezelfde sfeer uit en tillen elkaar op het eerste gezicht niet op tot een hoger niveau. Op het tweede gezicht (of gehoor) veroorzaakt de tegenstelling echter een bepaalde spanning. Een situatie die tot geluk zou kunnen leiden (de zonnige muziek), doet dat lang niet altijd (zoals de tekst van Hanlo duidelijk maakt).

Jan Hanlo, En Die Man Ben Ik Zelf

Bij de cd is de dvd Jan Hanlo, En Die Man Ben Ik Zelf van achternicht Barbara Hanlo gevoegd. Een poëtische film die ongeveer drie kwartier duurt en in prachtige, bijna schilderachtige beelden een indruk geeft van het leven van Jan Hanlo. Zowel zijn katholicisme, zijn opnames in psychiatrische klinieken, zijn liefde voor motoren, als zijn reis naar Marokko en zijn flirts met minderjarige jongetjes komen aan bod.

Gedurende de film worden enkele van Hanlo’s gedichten op min of meer traditionele wijze door een voice-over voorgedragen. Dit dwingt de kijker nog eens stil te staan bij de manier waarop Smalts op hun meest recente cd met dichtkunst omgaat. Door de muziek het gedicht de ene keer te laten omlijsten en de andere keer juist te weerspreken, biedt Smalts de luisteraar een alternatieve manier om de teksten van enkele Nederlandse dichters te beleven. Op Nevelglans zijn de gedichten namelijk niet meer te zien als autonome kunstuitingen, maar gaan ze op in een groter geheel, waarin ze tezamen met de muziek een nieuw verhaal vertellen. Het is net als met een tentoonstelling waarin schilderijen van grote meesters te bewonderen zijn. Als individuele stukken hebben ze hun plek in de kunstgeschiedenis bewezen en hebben ze een eigen boodschap. In een expositie waar ze in samenhang met werken van andere kunstenaars getoond worden, maken ze deel uit van hetgeen de tentoonstellingsmaker de beschouwer wil vertellen. Zo is het ook op de cd Nevelglans: Smalts heeft gedichten uit de Nederlandse poëziegeschiedenis gekozen en deze met behulp van muziek en geluidseffecten gebruikt als onderdeel van zijn eigen vertelling.