Specifiek Nederlandse muziek?

Of de componist Bernard Zweers (1854-1924) nu met een oranje Lederhosen rondgelopen zou hebben is twijfelachtig, maar hij streefde wel naar een eigen Nederlandse muziek, van vreemde smetten vrij. Dat klinkt misschien wat xenofobisch, maar was dat in de tweede helft van de negentiende eeuw niet. In heel Europa probeerden landen de eigen nationale identiteit te versterken en muziek was daarbij een van de middelen. Het bekendst is Verdi, wiens naam zelfs symbool stond voor de pas gevormde eenheidsstaat Italië.

Tegen de Duitse overheersing

Zweers wilde vooral de Duitse overheersing van de muziek doorbreken, en liet zich daarom uitsluitend door Nederlandse teksten inspireren, waarbij hij een voorliefde aan de dag legde voor de gedichten van P.C. Boutens. Ook schreef hij muziek gebaseerd op Vondels Gijsbrecht van Aemstel en vormde Rembrandt de inspiratie voor de Saskia Ouverture. Zijn derde symfonie – een grootschalig werk met als titel Aan mijn vaderland – is de culminatie van zijn ideeën over Nederlandse muziek of wat die zou moeten zijn.

In zijn eerste symfonie is daarvan echter nog weinig te horen. “Beethoven!” riep het bezoek meteen bij het horen van de eerste maten. En inderdaad: Zweers’ eersteling is enorm schatplichtig aan de grote componist. Zozeer zelfs, dat het erg lastig wordt om het werk op zijn eigen merites te beoordelen. Want hoewel het werk fris en energiek klinkt, mist het nu juist dat waarnaar Zweers streefde: originaliteit en een eigen identiteit. Aan de andere kant: wanneer dit werk als een verloren vroege symfonie van Beethoven in de winkels zou liggen, zou menigeen er mee weglopen.

Ook de eerste symfonie van Daniël de Lange (1841-1918) verraadt grote buitenlandse leermeesters: Mendelssohn en Haydn, al verwerkt De Lange buitengewoon vernuftig volksmelodieën in het slotdeel. In hoeverre deze melodieën echter specifiek Nederlands zijn, is lastig te beantwoorden. Misschien dat de medewerkers van Voskuils Bureau daarop een antwoord kunnen geven.

Een nobel initiatief

Beide symfonieën worden voorbeeldig en vol overgave gespeeld door het Radio Kamerorkest onder leiding van Ed Spanjaard (Zweers) en Anthony Halstead (De Lange). Merkwaardig genoeg komen deze symfonieën tot ons via het Zweedse label Sterling, dat zich gestort heeft op de Nederlandse romantiek. Een nobel initiatief, want grote labels wagen zich anno 2006 amper aan onbekend materiaal, maar na beluistering van deze cd resteert wel de vraag of beide componisten hierdoor bij een groter publiek bekend zullen worden – daarvoor klinkt deze Nederlandse muziek toch te, eh, Duits en te weinig oorspronkelijk.