After Life ook in 2009 verbijsterend goed

Michel van der Aa greep deze kans met beide handen aan om zijn opera grondig te reviseren, maar wie een veel grotere productie verwacht, komt bedrogen uit. Integendeel, deze nieuwe versie is kleiner en doordat het publiek zo dicht mogelijk op de handeling zit – het wederom voortreffelijk musicerende Akso | Schönberg zit niet in de orkestbak, maar op een stellage op het toneel – intiemer en zo mogelijk nog aangrijpender.

Nog veelkleuriger

Van der Aa schrapte twee personages zonder overigens veel in de tekst te snijden; sommige regels worden nu door een ander personage gezongen. Veel ingrijpender nam hij de muziek onder handen. Maat voor maat keek hij kritisch naar zijn eigen noten, wat resulteerde in een half uur nieuwe muziek, verspreid door de hele opera. Voor de eerste uitvoeringen in 2006 wilde de componist bewust zo sober mogelijk componeren, maar daarvan is hij teruggekomen. ‘De muziek was het onderdeel waar ik drie jaar geleden het minst tevreden over was,’ vertelde Van der Aa in een interview met De Groene Amsterdammer. ‘Omdat ik ruimte wilde scheppen voor de enscenering begon ik de muziek op bepaalde plekken weg te cijferen. Het is [nu] veelkleuriger geworden.’

Dat Michel van der Aa drie jaar geleden de muziek niet al te ‘caleidoscopisch’ wilde maken, is niet verwonderlijk: After Life is geen ‘gewone’ opera, maar een opera waar film, live muziek, elektronica en de toneelhandeling constant door elkaar lopen, elkaar aanvullen en versterken. De opera is gebaseerd op de film van Hirokazu Kore-Eda en draait om de vraag: Wat was het meest beslissende moment in je leven? Hij wordt gesteld aan pas overledenen die in een soort tussenstation beland zijn. Door de vriendelijke maar bureaucratische medewerkers van dit tussenstation – een van vele filialen – wordt dit moment vervolgens op film gereconstrueerd en die herinnering – en alleen die – krijgt de overledene na een week mee naar de eeuwigheid. Voor sommigen is de vraag naar het meest beslissende moment gemakkelijk te beantwoorden, anderen weigeren te kiezen of komen tot de conclusie dat hun leven een aaneenschakeling van ‘gewone’ momenten is geweest.

Verbluffende eenheid

Echte tijd, herinneringen en de reconstructie daarvan in het tussenstation lopen voortdurend door elkaar heen. Het verhaal wordt namelijk niet alleen verteld door de zangers op het podium, maar ook door diezelfde zangers maar dan als acteurs in een film en door gefilmde echte mensen in een documentaire die vervolgens ook weer hun moment reconstrueren in een film.

Klinkt ingewikkeld en geconstrueerd? Ja, dat is het ook. Maar het wonderbaarlijke is dat componist, librettist, regisseur en filmmaker alles tot zo’n eenheid weet te smeden dat het nergens gekunsteld aandoet, integendeel: de videoprojecties zijn niet zomaar een achtergrond, maar een wezenlijk en onlosmakelijk onderdeel van de handeling.

Meesterwerk
Een nieuwe opera classificeren als een meesterwerk is een riskante onderneming, maar de hernieuwde kennismaking met After Life bevestigt alleen maar de eerste voorstellingsreeks in 2006: dit is een uitzonderlijke opera van een uitzonderlijk groot talent. Sterker: een opera die ook in 2006 emotioneerde en opnieuw dezelfde, nog altijd lastig te beantwoorden vraag ‘wat was het meest beslissende moment van jouw leven?’ oproept, dat ís een meesterwerk. Iedereen, echt iedereen, moet dit zien.