Meer dan duizend woorden

World Press Photo of the Year 1985 – Frank Fournier

Sommige tentoongestelde foto’s zijn bijna iconen geworden. Wie herinnert zich niet de foto die symbool stond voor de wrede oorlog in Vietnam? In 1972 fotografeerde Nick Ut het negenjarige meisje Kim Phuc Phan Thi dat naakt in de richting van de camera vlucht, na een napalmaanval dichtbij Trang Bang in Vietnam. De kleding die ze droeg is van haar lijf gebrand, net als delen van haar huid. Of de foto die Georges Merillon nam van een uitgemergelde man die net is gestorven aan aids, omringd door zijn treurende familie. Maar evenzeer op het netvlies gebrand staat een foto van Frank Fournier. In 1985 nam hij een foto van een Colombiaans meisje, dat verdrinkt in een modderstroom. Op het moment dat Fournier de foto neemt, leeft ze nog en kijkt recht in de camera. Ze houdt zich vast aan een dunne paal, maar zal uiteindelijk verdrinken.

People About to be Shot

De omvangrijke tentoonstelling biedt een breed scala aan objecten en beelden; ongeveer honderdtwintig reproducties van vakbladen; vitrines met originele publicaties; vintage prints en verschillende projecties, waarmee de geschiedenis van vijf decennia wordt getoond. De fotografen waren overal: de Vietnam oorlog, de moord op Kennedy, de onderdrukking van zwarten in Zuid-Afrika, de val van de Berlijnse muur, de genocide in Sudan. Het was – en is – de taak van deze fotografen om voor anderen te observeren en vast te leggen. Door hun foto’s werd het publiek wereldwijd op de hoogte gebracht van belangrijke gebeurtenissen.

Zo maakte Robert Haeberle in 1969 de foto People About to be Shot, tijdens het My Lai bloedbad in Vietnam. Zeven mensen staan in een groepje dicht bij elkaar. Op de voorgrond is een oude vrouw zichtbaar, haar gezicht is vertrokken van angst. De foto ademt de sfeer van paniek uit. De titel laat weinig te raden over. Robert Haeberle verklaarde dat “Guys were about to shoot these people. I yelled: Hold it! and I shot my pictures. M16’s opened up and from the corner of my eye I saw bodies falling but I did not turn to look”.

Leed

Things As They Are – Myrzik & Jarisch

Met de tentoonstelling laat World Press Photo behalve een overzicht van de persfotografie, ook ontwikkelingen en veranderingen in dit vakgebied zien, vaak ingegeven door controverses. Zoals de discussie rond authenticiteit van foto’s, nadat bleek dat sommige fotografen het beeld hadden geënsceneerd, of gemanipuleerd, om zo tot een beter resultaat te komen. Doet het af aan de waarde van de foto, was de vraag. Ook de esthetiek van foto’s zorgde voor beroering. Het vastleggen van de gebeurtenissen in de wereld, hetzij om het publiek te informeren, hetzij om concrete veranderingen tot stand te brengen, wordt bereikt door foto’s te maken, die blijk geven van interessante, esthetische keuzes. Is het verkeerd om schoonheid te zien in leed? Fotografen werd verweten dat ze zich zouden verrijken door het vastleggen van andermans leed.

Enkele fotografen trokken zich de kritiek aan en sloegen een andere weg in. Zoals Donna Ferrato, wiens foto’s over het onderwerp huiselijk geweld aan bod komen. In 1985 kreeg ze van een tijdschrift de opdracht om het begrip ‘liefde’ te fotograferen. Terwijl ze aan het werk was, zag ze hoe een man zijn vrouw sloeg. In een reflex legde ze deze gebeurtenis vast. Vol walging gooide ze het rolletje in de vuilnisbak, om deze er later toch weer uit te halen. Op die dag besloot ze huiselijk geweld en de gevolgen daarvan voor kinderen vast te leggen. Eén van de ergste gevallen die ze fotografeerde, was Diane Hawkins en haar dochter Katrina Harris. In mei 1993 werden zij dood aangetroffen in hun huis in Washington; ze waren neergestoken en verminkt. Het hart van Hawkins was weggesneden en Katrina was bijna onthoofd. De politie arresteerde de ex-vriend van Hawkins. Door haar foto’s gaf Ferrato het begrip huiselijk geweld een gezicht. Ze richtte het Domestic Abuse Awareness Project op, een organisatie die haar foto’s gebruikt om geld in te zamelen voor het uitbannen van huiselijk geweld. Ferrato documenteert de werkelijkheid om een kritiek hierop te kunnen formuleren en aan het publiek te tonen.

Hulde aan de fotografen wier werk tentoongesteld is. Niet alleen geven ze met hun foto’s een beeld van de wereldgeschiedenis van de afgelopen vijftig jaar. Ook tonen ze gebeurtenissen die anders wellicht voor het publiek verborgen zouden zijn gebleven. Gebeurtenissen zoals ze zijn. Of zoals iemand ooit zei: “Een foto zegt meer dan duizend woorden”.