Kunst / Expo binnenland

Spelen met schaduwen, vorm en conventies

recensie: Viviane Sassen - Flamboya

.

‘Elvis’ is nauwelijks te onderscheiden van de zwarte achtergrond. Slechts enkele plekjes in zijn gezicht, op zijn neus en lippen, lichten op. Alsof hij uit het duister tevoorschijn komt en er ook weer in verdwijnt. Het FOAM in Amsterdam laat met de tentoonstelling Flamboya een mooi overzicht zien van de portretten die fotografe Viviane Sassen (1972) in Afrika maakte. Net als de modefotografie van Sassen zijn de portretten van de vaak jonge Afrikanen allesbehalve conventioneel.

Elvis, 2007 © Viviane Sassen / Courtesy Motive Gallery, Amsterdam

Elvis, 2007 © Viviane Sassen / Courtesy Motive Gallery, Amsterdam

De foto’s in Flamboya zijn het resultaat van de reizen die Sassen maakte door een aantal Afrikaanse landen, waaronder Kenia, Tanzania en Zambia. In haar jeugd heeft ze een aantal jaren in Kenia gewoond. Daardoor weet ze dat de foto’s die in de westerse media van Afrika worden getoond vaak een eenzijdig beeld geven. Sassen maakte op reis in Afrika op haar geheel eigen wijze portretten van jonge Afrikanen. Alvorens ze te fotograferen tekende en praatte ze veel met de modellen. FOAM heeft een speciale ruimte gewijd aan haar werkproces. Tekeningen, citaten, hersenspinsels en foto’s uit het schetsboek geven de bezoeker enig inzicht in haar werkwijze.

Gezichten in de schaduw

Opvallend aan de foto’s is dat de gezichten niet of nauwelijks zichtbaar zijn. De donkere gezichten van de geportretteerden zijn vaak gehuld in de schaduw of alleen de achterkant van het hoofd is zichtbaar. Je tast als kijker vaak letterlijk in het duister als het gaat om het identificeren van het gezicht. Sassen speelt hierdoor met de vraag in hoeverre het mogelijk is om door middel van fotografie de identiteit van de geportretteerde werkelijk te laten zien. En, in hoeverre je nog van een portret kunt spreken wanneer je de gezichten niet of nauwelijks kunt herkennen.

D.N.A., 2007 © Viviane Sassen / Courtesy Motive Gallery, Amsterdam

D.N.A., 2007 © Viviane Sassen / Courtesy Motive Gallery, Amsterdam

Surrealistische vormen

Naast de afwezige gezichten valt ook de vaak vreemde en onconventionele enscenering op. Zo lijken de twee lichamen van het jongetje en de man in DNA (2007) te zijn samengesmolten in een speelse, maar robuuste en vervreemdende vorm. De lichamen vormen een sterk contrast met de lichte achtergrond van de zee en lucht. De bijzondere ensceneringen in combinatie met de in de schaduw gehulde gezichten en sterke kleurcontrasten leveren vaak surrealistische beelden op. Dit zorgt ervoor dat je blijft kijken naar de foto’s.

Met de tentoonstelling Flamboya laat Sassen haar heel eigen beeld van Afrika zien, dat in niets lijkt op het beeld dat in het Westen veelal wordt voorgeschoteld. De portretten zijn speels, vervreemdend en een tikje surrealistisch. Ze roepen veel vragen op, maar ze zijn vooral ook een plezier om naar te kijken.