Ter nagedachtenis aan een kleurrijke fotograaf Philip Mechanicus 1936-2005
Op 30 juli van dit jaar overleed fotograaf en culinair journalist Philip Mechanicus op 68-jarige leeftijd. Hij werd vooral bekend om zijn portretten van Nederlandse dichters en schrijvers, maar daarnaast ook met stillevens en foto’s van zijn geboortestad Amsterdam.
Afgelopen oktober is bij uitgeverij Voetnoot het boek De laatste keuze uit het fotografisch woordenboek van Philip Mechanicus verschenen. Een bijzonder fotoboek, omdat de fotograaf tot het laatst heeft meegewerkt aan deze uitgave. Naar aanleiding van het verschijnen van dit boek en ter nagedachtenis aan deze opmerkelijke fotograaf heeft het Stedelijk Museum te Amsterdam een kleine tentoonstelling van zijn portretten samengesteld.
Van pers- tot portretfotograaf
 |
| Philip Mechanicus, Zelfportret als 100-jarige (1962) |
Philip Mechanicus begon zijn carrière als grafisch ontwerper en studeerde aan de Kunstnijverheidsschool te Amsterdam. Hij leerde het fotograferen van Ad Windig, bij wie hij aanklopte nadat hij in een boek foto’s van hem had gezien. “Hij accepteerde me op strikt communistische wijze”, herinnerde Philip Mechanicus zich in 1996 in Het Parool: “Ik deelde in alles: ik kreeg zijn camera, de sleutel van zijn atelier, alles”. In 1959 vestigde hij zich als zelfstandig fotograaf en publiceerde foto’s in De Haagse Post, Avenue en diverse dagbladen. Eind jaren zeventig begon hij met zijn schrijversportretten voor het Cultureel Supplement van NRC Handelsblad. Deze portretten zijn later gebundeld in zijn boek De pose der natuurlijkheid.
Portrettengalerij
Zodra je de tentoonstellingszaal binnenloopt, is het eerste dat je ziet een enorme wand met portretten van de wijze mannen en vrouwen uit de Nederlandse literatuur. Het feest der herkenning kan beginnen, want er hangen circa vijftig portretten, voornamelijk van schrijvers. Mechanicus fotografeerde bijna alle bekende Nederlandse schrijvers en dichters in de periode 1979-1981 – met uitzondering van Willem Frederik Hermans en Jan Wolkers. “Ze wilden niet naar zijn fotostudio toekomen”, aldus een woordvoerder van de uitgeverij.
Hollandse nuchterheid
Zijn portretten zijn sober en in zwartwit. Je ziet hoofd, schouders en een deel van het bovenlichaam scherp afsteken tegen een (meestal) egale achtergrond. Philip Mechanicus was een fotograaf die zijn onderwerp dicht op de huid zat en die streefde naar helderheid en nuchterheid. Hij laat zijn onderwerpen zien zoals ze zijn. Bijzonder voor die tijd was dat hij de schrijvers overduidelijk liet poseren. In een interview zei hij eens: “Je moest je in een prullenbak verstoppen en in het geheim, stiekem, een foto nemen van een persoon, terwijl die aardappelen zat te schillen of in zijn neus peuterde. Maar je mocht niet iemand recht voor de camera zetten en hem bij zijn volle bewustzijn fotograferen. Dat was ouderwets, vond men”. Toch tonen zijn portretten poses die heel eigen en kenmerkend zijn voor degene die is geportretteerd. Het lijkt alsof ze onbewust op de gevoelige plaat zijn vastgelegd. Tegelijkertijd kijken de schrijvers je aan met een uitdagende blik: ‘kijk, hier ben ik!’. En het is juist deze tegenstrijdigheid die de zwartwitfoto’s zo kleurrijk maken en deze kleine tentoonstelling meer dan de moeite waard maakt om te gaan zien.
