FOAM eert Avedon

Dovima with Elephants, at Cirque D’Hiver, Paris, August, 1955

Geboren in 1923, behoort Avedon tot de generatie fotografen die tijdens en vlak na de tweede wereldoorlog hun carrière begonnen. De fotografen van de New York School maakten in die tijd vooral foto’s in opdracht van de mode- en reclame-industrie. Ook Richard Avedon is bekend (geworden) om zijn modefotografie. Niet zo gek dus, dat gelikte esthetische zwart-witbeelden domineren bij binnenkomst van de tentoonstellingsruimte; een lust voor het oog.

Avedon vernieuwde de modefotografie van statische, monotone vastleggingen naar dynamische fotografie waar beweging in zat. Neem bijvoorbeeld Renée, ‘The New Look of Dior’ (1947). Het zijn de vlakverdeling, de beweging en de contrasten die deze foto een esthetisch succes maken. Tegelijkertijd lees je in deze foto een typische persoonlijke Avedon-kwaliteit: hij had oog voor mensen, voor sociale interactie. Het is natuurlijk niet voor niets dat die jongeman zo schuin in de lens kijkt terwijl hij de vrouw passeert.

Het diepere werk

Marilyn Monroe, actress, New York City, May 6, 1957

Dat Avedon een grote interesse koesterde voor mensen blijkt ook uit de grote hoeveelheid portretten die hij maakte. Modefotografie was, zoals hij het zelf formuleerde, een prima inkomstenbron, maar zijn passie lag toch echt in het ‘diepere werk’: de mensen- en dus de portretfotografie. Deze passie zie je niet alleen terug in Avedons portretten, maar ook in de series documentairefoto’s. Italy #8, Palermo (1947) is zo’n foto. De muzikanten, de brave jochies uit de buurt, de danser die het ritme bepaalt en de drogende was op de achtergrond: het beeld is compleet en het voelt écht! Naast deze sfeerimpressie tekent zich ook een duidelijk portret in de foto af. De belichting en de afsnijding van de foto zetten de danser met zijn typische trekjes in de hoofdrol.

Outsiders als model
In the American West is een serie foto’s waarin de kwaliteiten van Avedons mode-, documentaire- en portretfotografie samenkomen. Hij reisde tussen 1979 en 1984 door het westen van Amerika, dat toen zwaar was getroffen door een recessie. Hij fotografeerde onder meer in kolenmijnen, slachthuizen en ranches. Van de mensen die hij op die plekken aantrof maakte hij bijzondere portretten. Anders dan de portretten die Avedon bijvoorbeeld van kunstenaars en beroemdheden maakte, zie je op deze foto’s duidelijk de impact van de confrontatie tussen de geportretteerde en de lens. Want in tegenstelling tot beroemdheden, zijn deze mensen het duidelijk niet gewend om door een professionele fotograaf te worden gefotografeerd. En juist dat laat Avedon zien.

Boyd Fortin, thirteen year old rattlesnake skinner, Sweetwater, Texas, March 10, 1979

Avedon fotografeerde de ‘Westerners’ niet van achter zijn zoeker, maar hij stond naast zijn camera. De achtergrond maakte hij van een stuk papier, dat hij aan een muur of wand bevestigde. Hij liet weinig afstand bestaan tussen zichzelf en het model. En zelfs als toeschouwer ervaar je dat je wel heel erg dichtbij komt. Bij Clarence Lippard (1983), het dubbelportret van een landloper, voel je niet alleen de door het harde leven en de zon getekende huid, maar ook de ongemakkelijkheid van de man voor de camera. Het zijn de typische poses van iemand die zich geen houding weet te geven. Het is niet zo dat Avedon deze outsiders belachelijk maakt, integendeel. Hij laat mensen zien zoals ze zijn, op dat moment, voor zijn lens. Niet meer en niet minder.

Avedon: ‘In een foto kan geen sprake zijn van inaccuratesse. Alle foto’s zijn accuraat. Geen van deze is de waarheid.’ Want hoe geposeerd of juist niet geposeerd de foto’s ook zijn – je ziet de interactie tussen het model en de fotograaf en tussen de fotograaf en het beeld. Avedon deed waar hij goed in was: accuraat fotograferen. Soms nadrukkelijk in de rol van fotograaf, maar vaker nog als mens, als gesprekspartner. De enorme variatie aan foto’s die deze gave opleverde, is een eerbetoon zoals het FOAM presenteert, zeker waard.