Wiskundige kunst van Nederlandse Escher toch niet zo Nederlands?

Universos Infinitos
De tentoonstelling is gelijktijdig te zien op twee locaties in Granada. Parque de las Ciencias en het het paleis van Carlos V in het Alhambra hebben de krachten gebundeld om de tentoonstelling Universos Infinitos (Oneindig Universum) te maken. Met een vooruitstrevend, of in ieder geval opmerkelijk design, laat de tentoonstelling 135 werken van Escher zien. De grote hoeveelheid werken laat de verandering in zijn oeuvre zien van het stilleven tot het manipuleren van de werkelijkheid in zijn optische illusies.

Interessant is de manier van presenteren in het Alhambra; de werken hangen dicht op elkaar in de lege ruimte. Daardoor hebben de tentoonstellingsmakers de achterkant van de lijsten ook kunnen benutten voor bijvoorbeeld citaten van Escher. Naast de werken wordt door middel van audiovisuele hulpmiddelen het leven van de kunstenaar getoond en wordt zijn werk nader toegelicht. Zo is er een documentaire te zien waarin de Nederlandse kunstenaar zelf spreekt, maar interessanter en vooral heel vermakelijk is de projectie-installatie waar de visuele spelletjes in zijn werken getoond worden. Een fascinerende visuele reis die een uitstekende verbeelding geeft van de enorme fantasiewereld van de kunstenaar.

De presentatie in het Parque de las Ciencias is meer spectaculair, en meer gericht op een jonger en vooral actiever publiek. Hier worden bezoekers door visuele en technische middelen in de wereld van Escher getrokken. De bezoeker kan zelf op ontdekkingstocht in de geometrische fantasieën. 

Escher en het Alhambra
Escher reisde naar Spanje in 1922 en 1936. Beide keren bezocht hij Granada. Deze periode is beslissend voor zijn opleiding en de totstandkoming van zijn karakteristieke en persoonlijke beeldtaal. Escher bezocht het Alhambra in Granada beide keren dat hij naar Spanje afreisde. Het tweede bezoek, waarvan dit jaar de 75^ste verjaardag wordt geëerd, maakte een dermate grote indruk bij hem dat de invloed hiervan duidelijk wordt in zijn werk na het bezoek.

In de islamitische architectuur ontdekte hij zich herhalende vormen die een bron van inspiratie werden, de Islamitsche kunst onthulde voor hem de wereld waarnaar hij op zoek was. Hij analyseerde vooral de geometrie van de reliefs, de ritmiek in het pleisterwerk en de compositorische structuren van de meerkleurige tegels. Met deze bezigheden begon hij de regelmatige verdeling van het vlak en het gebruik van patronen om de ruimte te vullen zonder gaten open te laten te ontdekken. Dit werd van vitaal belang voor zijn werk, omdat het hem in staat stelde de noties herhaling en vermenigvuldiging van vormen op het vlak als ook in het proces van transformatie te onderzoeken. Heel bekend is het oneindige werk Metamorphosis, waarin geometrische vormen overgaan in natuurlijke, dierlijke en zelfs menselijke vormen. De latere zoektocht naar onmogelijke werelden en ruimtes vindt in deze spelletjes met geometrie zijn basis.

Escher als Spaans erfgoed
Verrassend is het in eerste instantie om het werk van de Nederlandse kunstenaar op een haast exotische plek als het Alhambra tegen te komen. Maar tegelijkertijd zeer verhelderend om de inspiratie te zien voor de continue geometrische vormen die perfect in elkaar vallen, of om te zien waar de oneindig doorlopende trappen, bogen en muren in zijn architectonische steendrukken vandaan komen. De presentatie van het werk direct naast de bron van inspiratie is een perfecte manier om het concept achter het werk van Escher te duiden. Dit mis je als bezoeker toch in Den Haag, waar een heel museum aan Escher gewijd is. Ineens blijkt de Nederlandse kunstenaar, niet zo heel Nederlands. Zijn inspiratie haalde hij in ieder geval elders. En dus mag Spanje Escher in haar inmiddels zo gewaardeerde monument van het Alhambra presenteren en hem daarmee een klein beetje Spaans maken.

Ga dus vooral naar Granada tijdens een reis naar het zuiden van Spanje om je in het oneindige universum van Escher te wanen, want in het Alhambra kan het. De tentoonstelling M.C. Escher – Universos Infinitos is nog te zien tot en met 8 januari 2012 in Parque de las Ciencias en Capilla del Palacio de Carlos V, Alhambra, beide in Granada. Meer informatie: www.eschergranada.com