Eindeloze verstilling

The Drummer, 2004, Ilfochrome, 58 x 51 cm. vermelden: © Loretta Lux, courtesy of Torch Gallery, Amsterdam and Yossi Milo Gallery, New York

Dat er iets vreemds aan de hand is met deze foto’s valt direct op. Vooral de kleur van het gezicht lijkt vaak net niet aan te sluiten bij de kleuren en de lichtinval van de omgeving. Ook het perspectief wringt hier en daar. Zo lijkt er in The Drummer (2004) tussen de muur en de tafel eigenlijk helemaal geen plek te zijn voor een jongen. En zou hij er wel net tussen passen, dan was er iets van zijn schaduw of reflectie op de muur waar te nemen. De momenten zoals die zich in de werken voordoen, hebben dan ook niet daadwerkelijk plaatsgevonden. Lux heeft in veel gevallen haar modellen in een studio tegen een witte achtergrond gefotografeerd, om ze later te combineren met ander beeldmateriaal, zoals met foto’s die ze tijdens haar reizen maakte. Om deze twee werelden in één volledig harmonieus geheel te laten samenvloeien, volgt er nog een maandenlang gedetailleerd proces van het aanpassen van verhoudingen en het afstemmen van kleuren.

Schilderkundige fotografie

Het resultaat is een foto die eigenlijk allang geen foto meer is, maar veel meer te maken heeft met een schilderij. De zichtbare werkelijkheid is weliswaar het uitgangspunt, maar is zodanig door de kunstenaar getransformeerd dat er een nieuwe realiteit ontstaan is. De perfectie die in het geval van Loretta Lux ontstaat, is bijna adembenemend. Het maakt dat je blijft kijken in een vergeefse poging de vinger te leggen op de plek waar de manipulatie begint en de werkelijkheid ophoudt.

At the Window, 2004, Ilfochrome, 51 x 51 cm. Loretta Lux, courtesy of Torch Gallery, Amsterdam and Yossi Milo Gallery, New York

Lux begon pas drie jaar na de afronding van de kunstacademie in München in 1996 met fotograferen. Ze is als schilder opgeleid en haar voorbeelden en inspiratiebronnen bevinden zich ook in dit kunsthistorische veld. Als klein meisje had ze in de Dresdener Gemäldegalerie kennisgemaakt met grote meesters als Velázquez, van wie ze reproducties meenam om op haar kamer te hangen. Ook in zijn portretten vangen de gezichten extra veel licht om de aandacht van de toeschouwer op te eisen. De soms wel heel doordachte doorkijkjes van de ene ruimte naar de andere, zoals in The Book (2003), doen denken aan de interieurstukken van Vermeer, en ook een verwantschap met de Vlaamsche Primitieven, de 15e eeuwse fijnschilders, is zichtbaar. In At the Window (2004) zie je een meisje van opzij, terwijl haar hoofd van de toeschouwer is weggedraaid. Ze kijkt door het raam uit over een uitgestrekt, vlak landschap van groene weilanden met hier en daar bladloze bomengroepen. Net als bijvoorbeeld Rogier van der Weijden zet Lux een figuur als een levensgroot repoussoir direct af tegen het verste punt in het schilderij, waardoor er onwaarschijnlijk veel diepte ontstaat.

Geïsoleerde tijdloosheid

Het zachtblauwe truitje met witte pofmouwtjes van het meisje draagt net als de omgeving bij aan het gevoel dat dit tafereel zich niet in deze tijd afspeelt. In vrijwel alle werken is zowel in kleding als omgeving geen enkele aanwijzing te vinden dat het in de afgelopen vijf jaar ontstaan is. Hoewel Loretta Lux vanaf haar kunstacademietijd is meegegroeid met de voortdurend aanzwellende stroom visuele impulsen, ligt daar niet de basis van haar culturele achtergrond. Ze groeide op in het isolement van Oost-Duitsland. Ook de kinderen in haar werk, veelal gestoken in Lux’s eigen, door haar moeder zorgvuldig bewaarde kleding, lijken afgesloten te zijn van het hier en nu. Ze staan volledig alleen, maar in volledige rust en harmonie met hun omgeving. Ze lijken dromerig en naar binnen gekeerd en zich volledig onbewust van het in stille bewondering aanwezige publiek.

Lux maakt met haar beelden een metafoor van de onbedorven kinderziel, maar laat hiermee tegelijkertijd ook zien dat dit een illusie is. Het bestaat wel, maar het is zo vluchtig dat je er onmogelijk de vinger op kunt leggen. Tegen de tijd dat je je hiervan bewust bent, is het zeker voorbij. Maar gelukkig kunnen we ons, in ieder geval tijdelijk, in de eindeloze perfectie van Loretta Lux laten onderdompelen en niets anders doen dan de verstilling toelaten.