Europees voetbal: een kunstvorm

Hans van der Meer – Europese velden. Landschap van het amateurvoetbal

Van der Meer reisde vijf jaar lang door Europa op zoek naar afgelegen voetbalvelden in de laagste regionen van het amateurvoetbal. Op een bijzondere, eigen manier fotografeerde hij de wedstrijden, die op deze velden gespeeld werden. Sportfotografie zoals we die bijvoorbeeld uit kranten kennen, bestaat voornamelijk uit met telelens gemaakte close-ups, waarop hooguit twee of drie spelers te zien zijn, maar die daarbij totaal uit hun context zijn losgeweekt. Van der Meer is juist geen man van de close-up. Hij is, geïnspireerd door de sportfotografie uit het begin van de twintigste eeuw, juist op zoek gegaan naar de context. Zijn foto’s zijn ruim opgezet zodat niet alleen de spelsituatie, maar ook de omgeving waarin deze plaatsvindt tot zijn recht komt.

Anders

Door deze benadering zijn de foto’s zo anders dan we gewend zijn, maar tegelijkertijd komen ze ook heel vertrouwd over. Ze zijn anders omdat er al jaren niet meer zo gefotografeerd wordt rondom welk sport evenement dan ook. Sportfotografie gaat over die éne actie van die éne persoon. Er wordt geen aandacht besteed aan ‘irrelevante omstandigheden’. Dit is juist het ingredient dat Van der Meers fotografie zo boeiend maakt. Herten die gemoedelijk herkauwend een wedstrijdje volgen in een sportpark in Dublin, Oostblok flats die boven een dor veldje in Boedapest uit torenen: het zijn allemaal elementen die een tweede laag aan de foto’s toevoegen. Het gaat hier niet alleen om het spel zelf, maar ook om het maatschappelijke en persoonlijke belang van het spel.

Hans van der Meer – Europese velden. Landschap van het amateurvoetbal

Bekend

Door voetbal in een context te plaatsen zie je dat het een essentieel onderdeel vormt van de omgeving, of de samenleving. Het relativeert het belang en geeft tegelijkertijd aan dat het een belangrijke uitlaatklep is voor de deelnemers. Hoe ver je ook afstaat van het grote voetbalgeld in de Champions League, de beleving van het spel blijft gelijk. De inzet van de spelers is in Mytholmroyd in Engeland is even groot als bij Chelsea en bij Calanda even groot als bij Barcelona. Alleen de plaats van handelen is beduidend anders. Dat is ook wat deze foto’s in de eerste plaats zo vertrouwd maakt. Iedereen kent wel een plaatselijk voetbalveld met de daarbij horende bolbuikige veertigers die op zondagmiddag tegen een balletje trappen. Het zijn deze overbekende beelden die Van der Meer heeft vastgelegd. Maar de kracht van zijn beelden zit in de vertolking van een beeld dat iedereen kent vanuit nét een ander kader of op een vreemd moment vastgelegd: het vertrouwde op een andere wijze gebracht. Door de andere invalshoek word je gedwongen de gewoon geachte situatie opnieuw te doorgronden.

Hans van der Meer – Europese velden. Landschap van het amateurvoetbal

De weergegeven taferelen zijn voor iedereen direct herkenbaar, maar tegelijkertijd roepen ze vele vragen op bij de toeschouwer. De bekende W-vragen (wie, wat, waar, wanneer en waarom) komen allemaal aan bod. Niet alleen wat de keuzes van de fotograaf zelf betreft – bijvoorbeeld waarom voor een bepaald standpunt en onderwerp gekozen is – maar ook veel basaler kwesties zoals: “Wat is er aan de hand met die geblesseerde speler?” Hiermee gaat Van der Meer ver voorbij de sportfotograaf. Doordat hij buiten de sport treedt, spreken zijn foto’s een veel breder publiek aan. De beelden zijn zo expressief, dat je, ook als je niet geïnteresseerd bent in voetbal, geraakt wordt door het haast nutteloze fanatisme van de spelers. Een schijnbaar nietige emotie in de context van de Middellandse zee of de Zwitserse Alpen; wat lijkt er zinlozer dan een stel fanatieke amateuristische voetballers aan de voet van een sereen oeroud gebergte? De vergankelijkheid en de betrekkelijkheid worden pijnlijk duidelijk in dergelijke situaties. Deze onthechting maakt het vertrouwde beeld ontzettend sterk.

Verbroedering

Museum Boijmans van Beuningen geeft met de tentoonstelling over Hans van de Meer een goed beeld van zijn werk. In een tweetal ruimtes zijn zijn foto’s te bewonderen en door het grote formaat komen ze helemaal tot hun recht. Deze afbeeldingen schreeuwen namelijk om een vergroting, zodat hun boodschap nog duidelijker wordt. Het museum toont naast de voetbalfoto’s ook een serie portretten die Van der Meer maakte. Na afloop van de door hem gefotografeerde wedstrijden vroeg hij altijd iemand te poseren voor een portret. Een selectie van deze portretten is in het museum tentoongesteld. Voor deze portretten is in de bij de tentoonstelling verschenen publicatie Europese velden – Landschap van het amateurvoetbal geen plaats ingeruimd. Dat is jammer, maar beide – boek én tentoonstelling – zijn zeker de moeite waard voor iedereen die geïnteresseerd is in voetbal, fotografie en/of kunst.

Europese velden – Landschap van het amateurvoetbal
Uitgeverij De Verbeelding
Paperback: 21 x 29,7 cm
176 pagina’s
€ 30,-