Verre van ontheemd

wordt deze gezamenlijke huisvesting gevierd. 

Door het open karakter van de creatie van architect Frits Peutz en de voortdurende aan- en afloop van muziekschoolleerlingen, bibliotheek- en cafébezoekers en de mensen die in dit gebouw hun werkplek hebben, is het een prettige, levendige plek gevuld met een aangenaam constant geroezemoes. 

Overal rituelen

Shao Yinong & Mu Chen, ‘Childhood Memento People’s Monument of Heroes’, 120x240cm

Belangrijk onderdeel van de manifestatie is een tentoonstelling van internationale, hedendaagse kunst door het hele, vijf verdiepingen tellende transparante gebouw. Van de ontvangsthal tot het restaurant op de bovenste verdieping: overal stuit de bezoeker op stukken uit de collectie van de Stadsgalerij, aangevuld met nationale en internationale bruiklenen. Zelfs in de lift. Het blijkt een prachtige plek voor de dromerige film Kids on the Boat (2004) van Giovanni Ozzola (Italië, 1982) waarop je met twee kinderen op een boot meekijkt naar het golvende en blauwige landschap van water en bergen. Af en toe vertragen plotseling de beelden en dit líjkt synchroon te lopen met de onvoorspelbare bewegingen van de lift. Een vreemde sensatie. 

In het trappenhuis worden onder de noemer ‘portrettengalerij’ indrukwekkende monumentale schilderijen en foto’s getoond van onder meer Erik van Lieshout, Koen Vermeule en Rineke Dijkstra. Die laatste bijna als vanzelfsprekendheid, want net als bij het werk van Ozzola komt het thema Rites de Passages met name tot uitdrukking in de veelal jonge mensen die als onderwerp zijn gekozen en die zich in een enigszins bevreemdende, verstilde en vaak kwetsbare situatie bevinden. 

Stadsgalerij Heerlen

Adel Abdessemed, ‘Zen’, 2000

De Stadsgalerij, een museum voor moderne en hedendaagse kunst met een speciale aandacht voor de ontwikkelingen in de moderne Nederlandse schilderkunst, is al sinds 2003 in de kelder van het Glaspaleis gehuisvest. Helaas mist juist deze plek het rumoer en de transparantie van de rest van het gebouw. Voordeel is de mogelijkheid tot concentratie die het biedt om de getoonde schilderijen, foto’s en films te bekijken. 

Een van de meest fascinerende films is gemaakt door Adel Abdessemed (Algarije, 1971), waarin je als toeschouwer vanuit verschillende gezichtspunten getuige bent van hoe een fles melk wordt omgekeerd boven een zwarte man. Het zijn mooie, maar tegelijkertijd ongemakkelijk stemmende beelden. De combinatie van de blanke arm die de fles melk van bovenaf hanteert, het nadrukkelijke bedekken van zwarte huid door de witte melk en de hardnekkige herhaling, maakt dat de tekenen van onderdrukking in dit geluidloze ritueel steeds pregnanter worden.

Yoshimoto Nara

Opvallend onder de foto’s is het documentaireachtige werk van Yoshitomo Nara. Deze Japanse kunstenaar is vooral bekend van zijn schilderijen van cartoonfiguren met buitenproportioneel grote hoofden en ogen. De heldere en ingetogen fotoserie van kinderen en kleine, persoonlijke altaren maakte hij in 2008 voor een Japans tijdschrift. Opmerkelijk is het verschil tussen zijn foto van een peuter en een leeftijdsgenootje dat Ed Templeton (California, 1972) in hetzelfde jaar vastlegde. Het meisje van Nara ligt in een blauw jurkje op de grond en verbergt haar gezicht verlegen achter haar arm, met haar ogen de fotograaf volgend. Het Templeton-meisje kijkt hem niet aan maar is zich des te meer bewust van de camera. Naakt hanteert ze de föhn en positioneert ze haar hoofd en lichaam als een volleerd actrice.

Thuis
Rites de Passages kunnen in alle levensfasen voorkomen, maar het lijkt erop dat de samenstellers, waaronder gastcurator Pier Luigi Tazzi, zich vooral op de jeugd en de route naar het volwassen worden hebben gericht. Desondanks levert het toch een caleidoscopisch beeld op van kwetsbaarheid en ontroering versus uitdagendheid en speelsheid. En dat is niet onlogisch, want juist de honderd jaar oude term Rites de Passage duidt op een periode waarin je als mens tussen verschillende stadia in zit, op zoekt ben en eigenlijk even nergens thuis bent. Hoewel deze ontheemdheid wel in tentoonstelling tot uitdrukking komt, is dit gevoel in SCHUNCK* zelf ver te zoeken. Het is mooi dat SCHUNCK* zich presenteert als zoekende en openstaand voor ontwikkelingen, maar de argeloze bezoeker merkt daar weinig van. Die voelt zich gewoon thuis.