De barometer van de Nederlandse fotografie

Andrea Stultiens, Maskers, Bruidje 2, 2009

Samensteller Frits Giertsberg was zelf verrast over het resultaat. “De levendigheid en de verschuivingen in de autonome fotografie overtroffen mijn verwachtingen. Door hen ben ik weer anders gaan kijken naar het medium,” aldus de autoriteit in de Nederlandse fotografie. De ‘quickscan’ richt zich op werk dat niet ouder is dan twee jaar en bij voorkeur nog niet vertoond is. De nieuwe manieren van kijken en omgaan met het medium staan hierbij centraal. Maar het museum wil niet theoretiseren. Laten zien en de discussie aanzwengelen is het devies.

Slow journalism

Er zijn beslist een aantal verschuivingen te zien. Zo duikt steeds meer oud fotomateriaal op in nieuwe, archiefachtige constructies, veranderen ideeën over het documentaire karakter van de fotografie en vermengt fotografie zich meer en meer met film. Enkele voorbeelden: Andrea Stultiens gebruikt in Maskers een reeks glasnegatieven van een portretstudio van honderd jaar geleden om de uitgebreide retouchering van toen te laten zien. Stultiens was een van de eersten in Nederland die amateurfoto’s opnam in haar werk om identiteit te onderzoeken. In documentaire(straat)fotografie krijgt enscenering een steeds grotere plaats. Pauline Oltheten registreert niet alleen herkenbare houdingen en gebaren van mensen op straat, maar zet ze ook in scene. De op het eerste gezicht grappige beelden boeien toch minder dan het geëngageerde documentair werk van Rob Hornstra waar niets in scene is gezet. The Sochi Project is een reportage over de Russische stad die in 2014 klaar moet zijn voor de Olympische Spelen die Hornstra samen met filmmaker Arnold van Bruggen maakt. Het project is een interessante vorm van ‘slow journalism’ met aandacht voor detail.

Paulien Oltheten, Hand langzaam langs de rand omhoog laten bewegen, 2009

Martine Stig gebruikt voorbijgangers voor haar films. In Rotterdam vertoont ze Play, waarin voetgangers in New York onbewust de acteurs zijn. Onze blik is zo geconditioneerd door de film dat we ongemerkt verbanden zoeken in de realiteit, is haar idee hierachter.

Concepten

De conceptuele aanpak uit de jaren zestig krijgt anno 2010 veel nieuwe gezichten. Tegelijkertijd is er niets nieuws onder de zon, ook in die jaren onderzochten fotografen de zojuist genoemde gebieden. Concepten met aandacht voor de ruimtelijke leefomgeving zien we op de expositie verbeeld door Jan Adriaans en Club Donny. Met ingrepen in de wanden of de inrichting van ruimtes creëert Adriaans installaties die hij filmt en fotografeert. Het gaat hem om de materialiteit, die bepalen de uitstraling, aldus de kunstenaar. Club Donny maakt een tijdschrift over de natuurbeleving in de grote stad. De foto’s in het blad zijn afkomstig van diverse fotografen en wisselend van kwaliteit. Het gaat om observaties en een laagdrempelige verspreiding hiervan, aldus de groep.

Orna Wertman, Broken Landscape, 2009

Er zijn (gelukkig) ook foto’s op de expositie die de esthetiek nog een plek geven, zoals intrigerende landschapfoto’s of collages van beeldmateriaal van Internet. Het zijn vaak constructies, met dank aan Photoshop. Maar het medium fotografie verkennen kan ook meer basaal, zoals Luuk Wilmering doet door fotocollages te beschilderen. Hij is bekend door zijn spel met berichten en foto’s uit de media waarmee hij geloofwaardige nepberichten creëert. Met zijn recente werk Alphabet rangschikt hij roosters van nieuwsfoto’s, verdeeld in 26 thema’s, van ‘again’ tot ‘zero’. Het levert veel dood en geweld op en doet je afvragen: Is dit wat vooral via de media tot ons komt?

Fotoboeken

Foto’s verwerken tot een rooster of een serie is duidelijk een trend. Je kunt een verhaal vertellen, en de series doen denken aan archieven wat onbewust meer autoriteit oproept. Heeft de toenemende populariteit van het fotoboek hier ook mee te maken? Op QUICKSCAN NL#01 zijn veel vernieuwende fotoboeken te zien, dankzij het kunstenaarsplatform Fw: dat in 2004 ontstond aan de AKV/St. Joost academie in Breda.

Het is één van de ontwikkelingen die het Nederlands Fotomuseum aantoont met deze ‘barometer’ van hedendaagse Nederlandse fotografie. De expositie laat zien dat fotografie, ondanks de digitalisering, nog authentiek en documentair kan zijn. Met de reeks QUICKSCAN kan het museum – ooit verweten te braaf en educatief te zijn – een mooie voortrekkersrol vervullen.