Drie-eenheid van heden, verleden en toekomst

Geluid van een 16 mm projector klinkt in een ‘live’ projectieruimte die deels gemaakt wordt door het publiek dat zo nu en dan aan de overkant verschijnt. De verwarring die deze gearrangeerde setting oproept maakt de toeschouwer op een onconventionele wijze bewust van zijn omgang met de museale ruimte. Tegen alle verwachtingen in moet de bezoeker teruglopen en zal later hetzelfde werk vanuit een andere positie herbeleven. In Sources in the Air creëert Maljkovic ontmoetingen tussen kijker en kunstwerk die heden, verleden en toekomst op een vervreemdende manier met elkaar verweven.

Geschiedenis en modernisme

Maljkovic gebruikt de tegenwoordige tijd waarin de tentoonstelling plaatsvindt als context voor iets wat betrekking heeft op het verleden of de toekomst.

Temporary Projections (2009) zaaloverzicht van Abbemuseum 2012. Foto: Jason Mandella

In de trilogie Scene for a New Heritage (2004 – 2006) doet hij dit door een door Vojin Bock ontworpen monument voor de Tweede Wereldoorlog centraal te stellen. Het videowerk toont dit monument, ontworpen ten tijde van het communisme, in de toekomst. Dit roept de vraag op wat een ontworpen vorm voor ons betekent als we niet meer weten wat het representeert. Immers, onze perceptie wordt bepaald door dat wat we kennen. Heden, verleden en toekomst komen ook samen in Out of Projection (2009) waarin gepensioneerde werknemers van Peugeot met futuristische innovatieve autoprototypes vastgelegd worden op de testbaan bij het hoofdkantoor in Sochaux.

Perceptie
De fascinatie voor geschiedenis komt tevens tot uiting in de sculpturale omlijstingen die Maljkovic ontwerpt voor zijn projecties. Dit gebeurt letterlijk doordat hij drie lijsten voor elkaar plaatst die respectievelijk heden, verleden en toekomst symboliseren. Tegelijkertijd refereert Maljkovic met deze omlijstingen aan de utopische architectuur ten tijde van het modernisme. Waar het modernisme ageerde tegen de gevestigde orde en de traditie, lijkt Maljkovic met deze referentie de tradities en conventies van het tentoonstellen te bevragen.

Maljkovic bespeelt onze verwachtingen door wat we denken te zien en wat we weten met elkaar in verband te brengen. We denken dat de 16 mm projector in de eerste ruimte loopt doordat we het geluid herkennen en de projector zien. Maar wie beter kijkt komt tot de conclusie dat dit helemaal niet waar is.

Temporary Projections, zaaloverzicht Van Abbemuseum 2012. Foto: Peter Cox

Door elementen die voor ons onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn te deconstrueren ontstaat er een speculatieve nieuwe werkelijkheid die wij vervolgens interpreteren op een manier die we kennen. Zo creëert Temporary Projections door middel van een grote fotoparaplu een belicht podium op de wand. Wie dichterbij komt ziet losse beeldjes, als scènes op de muur geprojecteerd. Het wekt de suggestie van een gedeconstrueerde projectie.

Een groot deel van Maljkovic’ werk is gestoeld op de geschiedenis van zijn geboorteland Kroatië in de tijd dat het deel uit maakte van het socialistische Joegoslavië en dat maakt Sources in the Air niet de meest toegankelijke tentoonstelling. Als bezoeker moet je flink doorbijten om tot de diepere laag van de werken te geraken, maar wie dit doet wordt zeker beloond. Maljkovic brengt in Sources in the Air verschillende grensgebieden bij elkaar en presenteert een onconventioneel, maar zeer inspirerend oeuvre-overzicht dat niet alleen zichzelf bevraagt, maar ook de meer filosofische vraag oproept wat een constructie is.

De tentoonstelling Sources in the Air zal na het Van Abbemuseum BALTIC in Gateshead, Verenigd Koninkrijk, en GaMeC in Bergamo, Italië, aandoen. De kunstenaar zal de tentoonstelling, zoals deze in het Van Abbemuseum te zien is, herinterpreteren naar aanleiding van de architectuur van deze musea.