Visueel spektakel

Das Parfum, de wereldwijde bestseller uit 1985 van de Oostenrijkse schrijver Patrick Süskind, is verfilmd en dat is om twee redenen bijzonder. In de eerste plaats omdat het onmogelijk zou zijn, want hoe verfilm je een verhaal over, in essentie, geur, zonder dat zelfs maar te kunnen beschrijven, zoals in het boek? In de tweede plaats omdat Süskind lange tijd halsstarrig weigerde zijn boek te laten verfilmen. Gerenommeerde regisseurs dongen naar de filmrechten van Das Parfum en kregen van Süskind, die als een kluizenaar leeft, nul op het rekest. Uiteindelijk mocht Tom Tykwer (Lola Rennt, Heaven) de geschiedenis van de zonderlinge moordenaar Grenouille op het witte doek brengen.

Geur zonder geur

Schrijver Süskind slaagde er wonderwel in de lezer te doen vergeten dat hij zijn neus niet kon inzetten om het boek te lezen. Filmmaker Tykwer heeft misschien wel een krachtiger instrument tot zijn beschikking: hij zet Süskinds tekst op beeld en geluid, met een budget van 50 miljoen euro. Tykwer wendt alle mogelijke middelen aan om de wereld van Grenouille (Ben Wishaw) tot leven te brengen en dat gaat hem voortreffelijk af.

De achttiende-eeuwse Parijse vismarkt is onvoorstelbaar smerig, evenals het gepeupel dat er rondslempt en waarvoor een blik Cockney-sprekende Britse acteurs is opengetrokken. Paarse lavendelvelden en de zuivere schoonheid van dieprode rozen, maar ook slijmerige maden en de groezelig grauwe leerlooierij aan de oevers van de Seine dringen indirect de neus binnen; net zoals de camera letterlijk de neus van Grenouille penetreert. De parfumerie van Baldini (een witgepoederde Dustin Hoffman) op de Pont-au-Change is fantastisch: honderden, nee, duizenden flacons gevuld met geuren, oliën en tincturen en bizarre distilleerapparatuur, samengeperst in een benauwd huis op een volgepropte brug in Parijs. Baldini’s leren fauteuil kraakt als een oude man. Het is vergane glorie die nog even hevig opleeft als Grenouille zijn intrede doet in de parfumerie.

Perfume is een duizelingwekkende visuele tour de force, die er met vlag en wimpel in slaagt de geschiedenis van Jean-Baptiste Grenouille in kleuren én geuren te vertellen. De stem van sprookjesverteller bij uitstek John Hurt in ironische voice-over bindt het geheel samen tot een verhaal van episch formaat. Want ondanks het onvermijdelijke schrappen in de plot, houdt Perfume de essentie van Süskinds geesteskind in ere.

Grenouille is niet alleen als literair figuur een meesterlijke vondst, de betekenis van zijn geschiedenis is evengoed intrigerend. Zijn geuren onbewust echt zo bepalend voor onze waarneming? Süskind ontmaskert de mens als hypocriet en manipulatief, en Grenouilles olfactorisch vermogen maakt hem heer en meester van de mensheid. En dat terwijl hij zelf niet half menselijk is: Grenouille ruikt alles, maar heeft zelf geen geur. In zijn eigen belevingswereld bestaat hij eenvoudigweg niet. Het is een schokkende ontdekking en het leidmotief voor zijn handelen: het creëren van dat ene parfum.

Visuele wervelwind

Als een onvermoeibare minnaar achtervolgt Grenouille het belangrijkste ingrediënt van zijn parfum: de wonderschone roodharige Laura Richis (Rachel Hurd-Wood). Op een vreemde manier lijkt zijn lot op het noodlot dat Tykwers films drijft: een soort onvoorwaardelijke liefde op het eerste gezicht. En Grenouille overwint, in een waanzinnige massascène waar blinde haat omslaat in redeloze liefde. De satire is compleet en de geschiedenis van Grenouille ten einde als zijn parfum vervlogen is. Dat is al snel, want Perfume is vooral een visuele wervelwind die nergens bijtend wordt. Maar misschien ligt dat meer aan de gevoelloze en enigszins dierlijke Grenouille zelf, waarmee je je onmogelijk identificeert. Desalniettemin is Perfume als een uitgebalanceerde geurencompositie: een bijzonder aangename sensatie.