Zielloze vertoning

In Cold Souls speelt Paul Giamatti zichzelf. Als acteur probeert hij gestalte te geven aan oom Wanja, het lamlendige personage uit Tsjechovs gelijknamige toneelstuk. Giamatti is vooral bekend van de rol van depressieve schrijver in Sideways en om zijn vele chagrijnige of sarcastische bijrollen. Als hij ook maar enigszins lijkt op zijn naamgenoot in Cold Souls, is hijzelf evenmin een olijkerd. In de film zit zijn sombere ziel hem in de weg. Als hij een bedrijf ontdekt dat mensen verlost van hun ziel, lijkt de oplossing nabij. In een scène die sterk doet denken aan de scenario’s van Charlie Kaufman, met name Eternal Sunshine of the Spotless Mind, wordt Paul van zijn ziel ontdaan. Het bedrijf verkoopt zijn ziel door aan een Russische blondine die beter wil acteren (riep daar iemand Being John Malkovich?). Natuurlijk krijgt Paul spijt van zijn beslissing. Hij reist naar Sint Petersburg om zijn ziel terug te krijgen.

Zwaarmoedigheid

De vraag wat de ziel precies is, raakt aan de basis van Cold Souls. Des te merkwaardiger is het dat Barthes nooit poogt om er een antwoord op te geven. Paul functioneert op het oog hetzelfde met en zonder ziel, behalve dat hij minder last heeft van zwaarmoedigheid. Blijkbaar is de ziel een molensteen die we met ons meeslepen. De Russische blondine gaat onder invloed van Giamatti’s ziel beter acteren. Zij heeft kennelijk een gebrek aan diepgang dat door zijn zwaarmoedigheid wordt gecompenseerd. Zo ver wil je als kijker nog wel meegaan met het concept.

Lastiger wordt het als Paul in zijn eigen ziel moet kijken. De ziel blijkt een donker huis, waarin vreemde schimmen ronddwalen. Opnieuw doet deze scène denken aan Eternal Sunshine of the Spotless Mind. De vergelijking pakt niet in het voordeel van Cold Souls uit. Waar Jim Carrey verdwaald raakte in de spelonken van zijn geheugen, is het voor Paul Giamatti veel minder duidelijk waar hij precies in rondkijkt. Het onderbewustzijn? Is dat dan hetzelfde als de ziel? Blijkbaar is de ziel dan niet alleen een poel van donkere gevoelens, maar ook een opslagplaats van herinneringen. Betekent dat ook dat Paul die kwijt is nu hij zonder ziel door het leven gaat? Kan hij moeiteloos zonder? En wat doen die kale mannen daar in het donkere huis?

Halfslachtig

Het idee achter de film is vrij origineel en het is toe te juichen dat experimentele films als Cold Souls gemaakt kunnen worden. Dat neemt niet weg dat een concept als dit staat of valt bij een sterk plot. Dat van Cold Souls is helaas zo weinig doordacht en zo halfslachtig uitgewerkt, dat als oordeel de term ‘zielloos’ erg voor de hand ligt.