Kinderen van de rekening

De documentaire is opgebouwd uit drie delen, Verlangen, Ademen en Herinneringen. In Verlangen volgen we een groep kinderen op een militaire academie. Ze zijn daar door hun alcoholistische ouders achtergelaten of ze hebben geen ouders meer, en ze zien hun verblijf op de academie als mogelijkheid om te overleven. Het regime is streng maar het biedt de kinderen houvast en levensbehoud. Hiervoor moeten ze wel zaken als onschuld, onbevangenheid en speelsheid inleveren, maar in Rusland (en omstreken) heb je het niet altijd voor het kiezen.

Het tweede deel speelt zich af in Grozny, de hoofdstad van Tsjetsjenië. Honkasalo toont een ongekend hard beeld van deze gebroken stad. Bij het journaal zie je de stad wel eens voorbijkomen, maar in Three Rooms of Melancholia zie je het beter: alles is stuk. Letterlijk alles. In Ademen volgen we een medewerker van een kinderopvang. Zij gaat van deur tot deur en vangt weeskinderen op of haalt kinderen weg bij doodzieke ouders. Tijdens een van haar bezoeken zien we hoe een doodzieke moeder verzorgd wordt door haar drie kinderen, waarvan er geen enkele ouder lijkt dan vier. Het is bijna onmogelijk om niet tot tranen geroerd te worden als de kinderen van hun moeder gescheiden worden. Herinneringen is het sluitstuk van de documentaire. Hierin staat een opvangtehuis voor kinderen centraal waar de kinderen opgevoed worden door (en tot?) fanatieke moslims.

Oorlogje spelen

In het huidige politieke klimaat (christendom versus islam) zou deze film zich uitermate goed lenen voor een politieke stellingname, maar Honkasalo houdt zich hier verre van. Ze biedt geen uitkomst, ze wijst geen schuldige aan. We zien af en toe flitsen van Russische journaals waarin de gijzeling in het theater in Moskou te zien is. Ze laat alleen zien dat de situatie bedroevend is, of het nu in Rusland, Tsjetsjenië of Ingoesjetië is. En de jeugd is het kind van de rekening. Honkasolo schetst ons een beeld van een verloren generatie, een hele groep kinderen die voor het leven getekend zijn. De kinderen lijken geen enkele emotie te kennen; ze zijn gevoelloos, kapotgeslagen, ontdaan van kinderlijke voorrechten als onschuld en onbevangenheid. De kinderen hebben geen toekomst, zijn geen toekomst. De enige keer dat ze zichzelf een beetje durven laten gaan is wanneer ze oorlogje spelen.

Grauw

Het lijkt overbodig om te zeggen maar de sfeer van Three Rooms of Melancholia is alles behalve vrolijk. Dit is uiteraard vooral het gevolg van het onderwerp, kinderen in metershoge ellende. Er wordt bijna niet gepraat en de beelden zijn donker en somber. Ademen is in zwart-wit geschoten en de andere twee delen niet. Maar ook Verlangen en Herinneringen zijn portretten waarin alles grijs en grauw is; in eerste instantie besef je niet dat deze wel op kleurenfilm geschoten zijn. Een portret zonder kleur, zonder lach en helaas zonder hoop.