Katalin Varga

Katalin Varga (2009) speelt zich namelijk in het Roemeense Transylvanië af, en de natuur speelt hierbij een grote rol. Bovendien is de overtuiging die zich in de kleurenpracht van deze streek voordoet, een element in de film dat op meerdere niveaus doorspeelt. Op natuurlijke wijze leren we gaandeweg de film de onderlinge personages kennen, die in korte fragmenten, of tussen de regels door, hun werkelijke doorleefdheid laten zien. Ze worden, om in stijl te blijven, kleurrijk geschilderd op een canvas met een traumatische geschiedenis. De werkelijke kracht van de film zit ‘m dan ook in zijn expressie. Deze wordt in alle toonaarden en registers toonbaar gemaakt, zonder dat het er te dik bovenop ligt of anderszins gemaakt overkomt. Regisseur Peter Strickland beheerst de kunst van het weglaten en heeft, samen met zijn cameraman Márk Gyõry, oog voor de prachtige natuur van de regio.

Open landerijen

De film vertelt een klassiek wraakverhaal. Moeder Katalin wordt door haar man het huis uitgezet wanneer deze erachter komt dat zijn zoon Orban niet van hem is. Op dit punt besluit Katalin een rekening met haar verleden te vereffenen en gaat ze samen met Orban op pad. Het onheilspellende groen van de diepe bossen wordt vermeden; Katalin kiest voor de open landerijen, met elke stap de onvermijdelijke confrontatie dichterbij komend.

De muziek met haar dreigende tonen en onheilspellende indringendheid geeft in het begin enkele hints weg. De dreiging doet zich voor in de bossen, die symbool staan voor het dan nog verborgen mysterie, en spelen een onzichtbare, maar belangrijke rol in de film, zoals later zal blijken. De dreiging drukt zich ook in de in nevelen gehulde bergen uit. Een onstuitbare oerkracht is in Katalin losgebarsten en deze oerkracht dient uitgeleefd te worden. Het is echter juist op de open velden dat Katalin, na een lange tocht, oog in oog komt te staan met haar verleden. De eerder in de film opgevoerde mysterieuze figuur Antal Borlán wordt hier ontmoet. Het verleden en het heden komen samen in een moment van spanning, dat zich meedogenloos verder ontwikkelt in de film. Tegelijkertijd ademt het moment een sfeer van kalmte, en overgave uit. Al hebben we dan geen flauw benul hoe een en ander zich verder zal gaan ontwikkelen.

Geen goed of kwaad

De film wordt prachtig vertolkt door de beide hoofdrolspelers, Hilda Péter (Katalin Varga) en Tibor Pálfy (Antal Borlán), waarbij gezegd moet worden dat Pálfy een prachtige kop heeft voor zijn rol. De jonge acteur Norbert Tankó zet zijn rol als Orban bovendien zeer overtuigend en naturel neer.

Hoewel Katalin Varga zoals reeds aangegeven uitgaat van een wraakverhaal, kent de film uiteindelijk geen absoluut goed of kwaad. De slachtoffers zijn tegelijkertijd ook daders en omgekeerd. Doorgaans wordt het de kijker gemakkelijk gemaakt: de boosdoener is de belichaming van het ultieme kwaad, die het liefst aan het eind van de film onschadelijk gemaakt wordt. In deze film is het kwaad een man van vlees en bloed, die naast zijn daad ook mededogen oproept. Hetzelfde geldt voor Katalin, die verbeten vrouw, die wil afrekenen met haar verleden en in die zin dus in geen enkel opzicht meer ‘slechts slachtoffer’ is. Deze verdieping van de karakters maakt dat deze film boven zijn genre uitstijgt.

Lang relaas

De dvd bevat twee extra’s, een kijkje achter de schermen en een videodagboek. Het kijkje achter de schermen is een leuke toevoeging. De vertwijfeling en wanhoop die de regisseur onderging tijdens het filmen, zijn goed in beeld gebracht. Daarnaast leren we het toneelgezelschap kennen dat de rollen voor de film vertolkt. Zij vertellen allerlei anekdotes, zoals de ruzies die ze hadden, en hoe belangrijk deze waren voor het groepsgevoel. Ook blijkt dat het budget voor de film met 25.000 Britse pond erg beperkt was. Daarnaast krijgen we een kijkje in de omstandigheden waaronder de film geschoten is. Zo overnachtte de crew met z’n elven in enkel slaapzakken in één ruimte. De tweede extra is een lang relaas waarin de regisseur verteld over zijn reizen naar Oost-Europa en zijn herinneringen naar boven haalt, ondersteund met beelden. Maar met 50 minuten is dit videodagboek aan de lange kant.