Allerminst een fiasco

De verschillen zijn niet alleen oppervlakkig: FEAR X is een vaak verstilde sfeerfilm, die het moet hebben van een finesse in stijl en tempo. De sobere, beheerste opnames, de onheilspellende geluidsband en de metafysische ontknoping staan haaks op de véritéstijl en noisemuziek van Pusher en het harde expressionisme van Bleeder. De tragedie is in de Pusher-films en in Bleeder veel minder subjectief dan in deze film, die een nadrukkelijke thematiek schuwt. Dat FEAR X net als Refns meeste andere films voor een groot deel uitmuntende cinema is, getuigt van het talent van de jonge regisseur, en is des te opmerkelijker gezien de omstandigheden waaronder hij de film maakte.

Hel

Die waren namelijk allesbehalve optimaal. Na het wereldwijde succes van Pusher (1996), die de autodidact op 26-jarige leeftijd wist te maken, en de minder goed ontvangen opvolger Bleeder (1999), kreeg hij de kans om een film in Amerika te maken. In plaats van zich in te laten huren voor Hollywoodpulp of een platte remake van zijn eigen film (zoals zijn landgenoot Ole Bornedal met Nightwatch deed), koos hij voor een persoonlijk project. Hij vertrok naar Amerika, waar hij samen met de cultauteur Hubert Selby Jr. een scenario pende en John Turturro wist te strikken voor de hoofdrol, waarna hij naar Canada trok om zijn film op te nemen. Door continu gebrek aan tijd en geld, conflicten met Turturro en allerhande logistieke problemen waren de opnames echter een hel, en moest Refns zijn beoogde slotscène achterwege laten.

Door deze malaise tijdens en na de opnames is de indruk onstaan dat FEAR X het gemankeerde fiasco van een overmoedige regisseur is, maar het tegendeel is waar. Wonderbaarlijk genoeg heeft Refn een eigenzinnige, grotendeels stijlvaste en keurig beheerste film af weten te leveren. De film gaat over de schuchtere beveiligingsmedewerker Harry Cain (Turturro in zijn meest indringende rol), die na de onopgeloste moord op zijn vrouw een eenzame zoektocht naar de daders onderneemt. Harry slijt zijn dagen lusteloos, in een kil appartement, obsessief camerabeelden bestuderend waar de daders van de moord op zouden kunnen staan. Refn neemt uitgebreid de tijd om een levensecht en fascinerend karakter neer te zetten, wat zijn zoektocht interessant maakt. Als Harry stukje bij beetje dichterbij de waarheid komt, neemt zijn obsessie dermate toe dat het tot een ontploffing dreigt te komen (zijn naam lijkt niet toevallig op het woord hurricane). Refn voert de spanning op vakkundige wijze op: hij laat de sfeer subtiel grimmiger worden, met een abstracte geluidsband van Brian Eno, beheerst camerawerk, en een tempo dat laag genoeg ligt om realistisch te zijn en hoog genoeg ligt om niet saai te worden.

Zwak

FEAR X intrigeert zo een tijd lang, maar de film wordt helaas verpest door twee ernstige fouten. Ten eerste wordt het zo sterke subjectieve perspectief van Harry verbroken zodra de mogelijke daders in afzonderlijke scènes optreden, en de toedracht van de moord plotseling eenduidig wordt. Ten tweede is de nachtmerrie-achtige ontknoping onbevredigend; een conceptueel zwak element dat niet goed in de rest van de film is geïntegreerd. Een sluitend einde was niet noodzakelijk geweest, maar de concretisering van de plot roept in ieder geval realistische vragen op waar de puur metafysische climax niet goed op aansluit. Jammer, want de opbouw is ijzersterk; bewijs dat Refn ook buiten bekend terrein eigenzinnig werk kan leveren.

De dvd bevat een prima making-of, en een niet ondertiteld audiospoor van Refn en journalist Alan Jones. Hun gesprek over de achtergrond en inhoud van de film haakt meestal niet in op wat er in de film vertoond wordt, maar is wel interessant,

Pusher is op dvd verschenen maar wordt niet meer geperst; deze film is net als Bleeder en de twee vervolgen op Pusher via import te koop. Die laatste zijn door A-Film aangekocht, maar nog niet uitgebracht.

Lees ook een artikel over de Pusher-trilogie.