Berlusconi’s kip-of-het-eiverhaal

Deze knipoog past bovendien perfect in de vorm van Moretti’s film. De kritiek op Berlusconi wordt geuit via een raamvertelling. ‘Il Caimano’ is hier zowel de bijnaam van Berlusconi als de naam van een filmscript waarmee de toenmalige premier met de grond gelijk wordt gemaakt; bovendien is het de naam van de overkoepelende vertelling waarin een producent (Silvio Orlando) met persoonlijke problemen dit script probeert te verfilmen. Moretti’s Il Caimano is dus meer dan een politiek pamflet: het is tegelijkertijd een scheidingsdrama en een komische schets van de Italiaanse filmindustrie.

De Kaaiman

Bij mensen die Il Caimino (‘de kaaiman’) niet gezien hebben, zal de film vooral de boeken ingaan als ‘politiek’ en ‘anti-Berlusconi’. Deels omdat Moretti de film op deze manier heeft gepromoot, ook omdat de oud-premier er zelf vrolijk aan mee heeft gewerkt: tijdens zijn campagne tegen opponent Prodi heeft hij herhaaldelijk laten vallen dat hij ‘de kaaiman’ was.

Het was niet de eerste film die Berlusconi dit jaar hard aanpakte. Eerder kwam Sabina Guzzanti met de documentaire Viva Zapatero. Vervolgens verloor Berlusconi de verkiezingen. Nipt. Komt dat deels door deze twee films? Het is een kip-of-het-eiverhaal: werden deze films nu eindelijk gemaakt omdat het publiek langzamerhand kritischer werd over Berlusconi en er nu ruimte voor was, of werd het publiek kritischer door deze films? Dat laatste was wel Moretti’s achterliggende gedachte.

Hoe dan ook: Il Caimano – hoewel niet meer zo actueel – geeft daarom een interessante en belangwekkende blik op de Italiaanse maatschappij. Moretti zet de feiten over Berlusconi op een rijtje en laat drie verschillende acteurs Berlusconi’s teksten uitspreken. Door hem zijn gezicht te ontnemen (het gezicht waar Italianen zo aan gewend zijn geraakt) hoopte de geëngageerde filmmaker dat het gevaar van Berlusconi’s woorden duidelijk zou worden. Dat Moretti deze aanpak kiest, toont zijn visie op het hedendaagse Italië. Il Caimano gaat bovendien verder met het inkijkje in de Italiaanse samenleving door het politieke verhaal in te passen in de dagelijkse realiteit van relaties en werk. De film heeft wel degelijk meer te bieden dan alleen een politiek statement.

Legoblokje

Probleem is alleen dat geen van de drie verhaallijnen echt de kans krijgt om uit te blinken. Het komische deel van de film bestaat voornamelijk uit Italianen die hard tegen elkaar schreeuwen, het liefst tijdens verschillende gesprekken die ze tegelijkertijd voeren. Het scheidingsdrama – dat daar recht tegenover staat – is te melodramatisch. Zo is een van de zoontjes van de getergde producent telkens op zoek naar een missend Legoblokje – volgens zijn moeder omdat hij iets mist in zijn leven. Het had tot zijn recht gekomen in een echte tranentrekker, zonder dat de symboliek uitgelegd wordt, en zonder dat het weer snel komisch moet worden.

Toch wordt Il Caimano geen rommelig verhaal. Het grootste pluspunt is acteur Silvio Orlando, die met één blik een mengeling van hopeloosheid en optimisme kan neerzetten. De vervlechting van de verhaallijnen is vakkundig gedaan. Bovendien zorgen de drie losse delen ervoor dat de verveling niet toeslaat. Dat was de verhaallijnen los van elkaar niet gelukt.