Als de muren konden spreken

Regisseur Laurent Cantet, eerder onder andere verantoordelijk voor het fraaie drama L’emploi du temps (2001) baseerde zich voor Entre les murs op het gelijknamige boek van leraar François Bégaudeau, dat de dagelijkse gang van zaken op een Franse middelbare school door de ogen van een leraar schetst. Bégaudeau werd vervolgens ook als schrijver van het scenario en als hoofdrolspeler bij de film betrokken.

Botsing

In het eerste uur van de film wordt het traditionele filmnarratief door Cantet en Bégaudeau volledig losgelaten. De film stapt binnen bij het begin van een nieuw schooljaar, zegt niets over de achtergrond van de leraar en zijn klas en documenteert slechts hoe het er aan toe gaat op een school. De fragmenten in de klas worden afgewisseld met korte scenes van de leerkrachten onder elkaar die regelmatig moedeloos worden van de problemen op de school. Pas in het tweede deel van de film eist een probleemleerling de meeste aandacht op. Souleymane, een jongen die gedurende het jaar meer en meer in botsing komt met François, raakt een leerling, per ongeluk, op het hoofd, waarna de tuchtraad er aan te pas moet komen.

De grootste kracht van Entre les murs ligt in de messcherpe dialogen die François en de klas met elkaar uitwisselen. François is een idealistische leraar die niks moet hebben van een autoritaire gezagsrelatie en vooral probeert met zijn klas te discussciëren om tot een echt gesprek te komen. Het is een aanpak die aan de ene kant te prijzen is, maar aan de andere kant voor grote problemen zorgt doordat het de klas de mogelijkheid geeft in discussie te gaan met de leraar en de directe confrontatie niet te schuwen.

Raadsel

Entre les murs is een film waar je regelmatig verbaasd naar zit te kijken. Vooral de prestaties van de jonge hoofdrolspelers, allen 14 of 15 jaar oud, zijn onwaarschijnlijk goed. De filmmakers hebben gedurende een geheel schooljaar workshops gehouden met tientallen leerlingen om ervoor te zorgen dat iedereen de rol van zijn of haar personage in de klas perfect zou kunnen belichamen en dat betaalt zich ten volle uit. Hoe geïmproviseerd de film er namelijk bij vlagen ook uitziet, alles is tijdens de repeties met de leerlingen in een scenario vastgelegd. Hoe Cantet er in is geslaagd de dynamiek en wanorde van een doorsnee schoolklas zo gestructureerd in beeld te brengen, is nog steeds een raadsel.

Vaak wordt gezegd dat cinema iets moet zeggen over de wereld waarin we leven. Entre les murs voldoet als geen andere film van de laatste jaren aan die eis. De film zet haarfijn uiteen hoe gecompliceerd het onderwijs in elkaar zit en hoe moeilijk het als leraar is om het goed te doen. Wat je ook zegt of doet, altijd is er wel iemand op zijn tenen getrapt. Maar tegelijk waken Cantet en Bégaudeau ervoor de kant van de leraar of de leerlingen te kiezen. Het komt niet zelden voor dat je je als kijker aan de kant van de leerlingen schaart als ze iets tegen de moderne lesmethodes van François inbrengen. Het maakt van Entre les murs een genuanceerd portret over de complexiteit van het onderwijs, maar bovenal tot een film die toont waar cinema toe in staat is. Een waar meesterwerk.

Dvd

De dvd bevat een uitgebreide making of, waarin uitvoerig wordt getoond hoe de casting van de leerlingen tot stand kwam en hoeveel ruimte er was voor improvisatie, en een interessant audiocommentaar van Cantet en Bégaudeau bij een aantal scènes, die vertellen hoe de opnames tot stand kwamen. Daarnaast zijn de workshops met de leerlingen te zien en is er ook nog een uitgebreide scène waarin alle jongeren hun zelfportretten voor de klas oplezen. Deze laatste twee extra’s zijn helaas niet ondertiteld. Al met al is dit echter een verzorgde dvd-uitgave, waarbij vooral de making of en het audiocommentaar van toegevoegde waarde zijn.