Duistere dubbelganger

De film opent met de quote ‘Chaos is order yet undeciphered’, afkomstig uit José Saramago’s boek The Double, waarop Enemy gebaseerd is. Een quote die verwarring en onheil belooft en in de duistere opening al gestalte krijgt door een illuster samenzijn in een soort fetisj club, waarin een spin een bizarre rol speelt.

Wanneer de uitgebluste hoogleraar geschiedenis Adam (Jake Gyllenhaal) door een collega gewezen wordt op een film, begint hij aan een onvoorzien avontuur.

In die film speelt namelijk zijn dubbelganger, de acteur Anthony Saint Claire (eveneens Jake Gyllenhaal). Gefascineerd start Adam zijn zoektocht naar Anthony. Via wat internetspeurwerk komt hij achter zijn adres en telefoonnummer. Wanneer hij Anthony’s vrouw aan de lijn krijgt, denkt zij dat hij Anthony is. De twee lijken dus niet alleen op elkaar, ze klinken ook nog hetzelfde.

Stalker ontmoet stalker
De ontmoeting tussen Adam en Anthony blijft niet lang uit. Maar wat een interessante get-together zou moeten zijn, mondt uit in een dreigend kat-en muisspel. Waar Adam onzeker is, vormt Anthony een krachtige en imponerende tegenpool. En de rollen draaien zich om. Adam, die op stalker-achtige wijze contact zocht met Anthony, wordt na de ontmoeting door Anthony lastig gevallen. Terwijl ze tegenover elkaar in de motelkamer staan, zegt Adam het nog: ‘This was a bad idea. I think I made a mistake here’. Maar de ontstane chaos blijkt onomkeerbaar.

In grote lijn komt Enemy overeen met Saramago’s boek, maar Villeneuve (Incendies, Prisoners) speelt met surreële elementen en uiteindelijk ook met de vraag of Adam en Anthony niet één persoon zijn. Het is aan de kijker om conclusies te trekken, want Villeneuve komt niet met pasklare antwoorden. Het einde vormt een waar WTF-moment en zal niet voor iedereen bevredigend uitpakken. 

Onheilspellende metropool
Desalniettemin toont Villeneuve zich opnieuw als een regisseur die weet wat hij doet. Enemy weet vanaf het begin te beroeren met strakke montages, een intense en dreigende soundtrack en afgewogen spel. 

Het is knap hoe Jake Gyllenhaal twee identieke, maar toch verschillende personages neerzet—het saaie en vermoeide leven van Adam tegenover de zekere en naar uitdaging zoekende Anthony. Na hun ontmoeting in de smoezelige motelkamer is de spanning dan ook om te snijden, waarop Villeneuve trefzeker inspeelt door rake montages. Zoals een scène waarin Anthony de vriendin van Adam (Mélanie Laurent, bekend van Inglorious Basterds), die van niets weet, naar haar werk volgt. De zucht naar sensualiteit en gevaar wordt hier subliem samengevoegd.

Toronto, waar het verhaal zich afspeelt, is in donkergele kleuren gevangen. Er is veel oog voor architectuur, waarbij de gebouwen als gevaarlijke en grootse objecten opdoemen. Net als de eerdergenoemde spin, die in een korte, onverklaarbare scène als vervaarlijk monster door de stad waart. Misschien vormen de stad en de spin het web waarin Adam en Anthony gevangen zijn. De balans zal pas hersteld zijn, wanneer de chaos vernietigd is. En laat chaos nou precies zijn waar Enemy de kijker mee achterlaat.