De Kurosawa Collectie: volume 1

Seven Samurai

De eerste DVD van de box is meteen het pronkstuk. Deze wereldberoemde film uit 1954 staat bij bijna elke filmcriticus in de top tien van beste films films allertijden. In dit drieëneenhalfuur durende epos vertelt Kurosawa het verhaal van een groep samoerai die te hulp schiet wanneer een dorp geteisterd wordt door rondtrekkende bandieten. Op een haast tergend trage, maar geen moment saaie manier wordt de spanning steeds verder opgevoerd tot het uitmondt in de flitsende apotheose.

Kurosawa en zijn hoofdrolspelers zijn wereldberoemd geworden door Seven Samurai. Takeshi Shimura is indrukwekkend als de oude, moegestreden leider van de groep die toch op een dominante manier beheersing en evenwicht uitstraalt, maar Toshiro Mifune als compleet geflipte samoerai steelt de show. Maar meer dan een film over individuen is Seven Samurai een film over broederschap en opoffering.

Deze film is zo bekend, iedereen heeft hem wel gezien, erover gelezen of er veel over gehoord. En anders over de remake wel: John Sturges’ western The Magnificent Seven. Deze is bijna net zo beroemd (mede door de sterrencast) en op een epische manier ook indrukwekkend, maar valt absoluut in het niet bij Seven Samurai. De prachtige gevechten, de gechoreografeerde groepsscènes, het onvergetelijke slotstuk in de regen… Maar goed, over deze film is al veel te veel geschreven. Gewoon kijken!

Ikiru

Watanabe (wederom Shimura) is een saaie ambtenaar op het gemeentehuis waar hij zijn dagen slijt als een van de kleine radertjes in de bureaucratische rompslomp. Wanneer hij ontdekt dat hij maagkanker heeft en niet meer lang te leven heeft, gooit hij het roer om. Terwijl zijn egoïstische zoon met zijn vrouw over de erfenis dromen en zijn collega’s staan te trappelen om zijn baantje in te pikken, beleeft Watanabe een wilde nacht waarin hij op zoek lijkt te zijn naar het leven dat hij nooit heeft geleefd. Ook trekt hij een paar dagen met een jonge vrouwelijke collega op. Wanneer hij dan op het gemeentehuis een groep vrouwen treft die zich inzetten voor de verbetering van de woonomstandigheden in hun wijk, zet hij alles op alles om hen te helpen. Door deze gebeurtenissen hervindt hij de verloren gewaande lust voor het leven en ook zijn illusies en dromen. Voordat hij afscheid van het leven neemt, wil Watanabe voor het eerst in zijn leven iets van betekenis doen.

De laatste drie kwartier van Ikiru, dat ‘leven’ (als werkwoord) betekent, kan sommige kijkers wat tegenvallen. Door de vertelstructuur in flashbacks komt het aangrijpende spel van hoofdrolspeler Takashi Shimura hierin minder goed uit de verf dan in de eerste anderhalf uur. Deze de vertelstructuur zit echter zo ingenieus in elkaar dat het de film uittilt boven het niveau van enkel een aangrijpend persoonlijk drama en zo ook filmisch buitengewoon sterk is.

Ikiru is eigenlijk het buitenbeentje in deze DVD-box. Deze film is geen samoeraifilm, het is de enige film waarin Mifune geen hoofdrol speelt, er wordt gebruik gemaakt van een voice-over en, helaas, de beeldkwaliteit is niet al te best. Dat neemt niet weg dat Ikiru een prachtige film is die, op dezelfde wijze als Ozu’s Tokyo Story een beeld geeft van de teleurgestelde oudere generatie in het Japan van net na de Tweede Wereldoorlog.

Yojimbo

Toshiro Mifune speelt een ronin (een eenzame, rondzwervende samoerai zonder meester, een soort zzp’er) die arriveert in een dorp dat verscheurd is door de gewelddadige strijd tussen twee goksyndicaten. Beide kanten zijn geïnteresseerd in de uitmuntende vechtkunsten van de samoerai en hij eet graag van twee walletjes. Op een gegeven moment heeft hij zelf de touwtjes in handen en zet de situatie geheel naar zijn hand. Zal hij dit dubbelspel kunnen blijven spelen of komen zijn risicovolle praktijken aan het licht?

Opnieuw kan het goed zijn dat dit verhaal je enigszins bekend voorkomt. In 1964 verscheen de spaghettiwestern A Fistful of Dollars van Sergio Leone die het bovenstaande verhaal bijna letterlijk vertaalde van de Japanse samoerais naar de Amerikaanse cowboys. Weer is de remake niet slecht, maar Leones film haalt het niet bij het origineel. Yojimbo is een visueel prachtige film, afwisselend afwachtend en flitsend. Tarantino zou jaloers moeten zijn op de snelheid van de adembenemende zwaardgevechten die niet onderdoen voor Kill Bill, helemaal wanneer je bedenkt dat Yojimbo zo’n halve eeuw eerder gemaakt is. Het ijzersterke verhaal en de vele kleurrijke typetjes zorgen ervoor dat de film geen ogenblik snelheid mist tot en met het prachtige einde.

Sanjuro

Een jaar na het succesvolle Yojimbo verscheen het vervolg Sanjuro, opnieuw met Toshiro Mifune als ronin. Wanneer de kwaadaardige schout Kikui met zijn bende de plaatselijke regent ontvoert om zo zelf aan de macht te komen, komt een groep van negen samourai in actie om de regent te bevrijden. Het zijn niet de allerbeste samoerai maar gelukkig krijgen ze hulp van de mysterieuze ronin Sanjuro (Mifune). Aangezien hij het samoeraizwaard als geen ander kan hanteren en hij de meest ingenieuze plannen bedenkt, wordt hij tot leider gebombardeerd en volgen de negen anderen hem op de voet. De beide strijdende bendes leggen de ene hinderlaag na de andere voor elkaar waarbij de één de ander steeds voor is.

Net zoals Yojimbo is Sanjuro een prachtige film over het maken van keuzes en het hebben van vertrouwen. Ook in deze film zit veel humor, belichaamd door een stel naïeve vrouwen dat de ernst van de zaak niet helemaal door heeft en een leger aan domme knechtjes. Maar ook in de dialogen zit een soort humor dat je niet zou verwachten bij een Japanse film die meer dan veertig jaar oud is. Wanneer de negen samoerai hem letterlijk iets te dicht op de huid zitten, verzucht Sanjuro: “Plak niet zo aan me als een sliert poep aan een goudvis.” De humor is, net zoals het verhaal, nèt iets minder dan in Yojimbo maar Sanjuro is meer dan de moeite van het kijken waard.

Kurosawa heeft in alle vier films de keuze, de gevolgen van die keuze en de hoop op de goede afloop centraal staan. Hij doet dit op zo’n overtuigende en krachtige manier dat die keuzes vanzelfsprekend worden. Ook al is dat eigenlijk niet het geval, zoals in Yojimbo, waarbij onze ronin uit twee ‘slechten’ moet kiezen. Geen van beide strijdende partijen staat aan de goede kant van de wet maar door de manier waarop Kurosawa de aandacht op de verantwoording van de keuze legt, word je als kijker ook gedwongen een positie in te nemen en die te verantwoorden. Zijn thematiek is zo universeel dat niet alleen zijn eigen films maar ook de remakes wereldwijd succesvol waren en de status van klassiekers hebben verworven.

Deze DVD-box is echt een prachtige verzameling. De klassieker Seven Samurai is voor elke cinefiel een must-have, Ikiru is een aangrijpende en filmisch geniale film en het tweeluik Yojimbo en Sanjuro zijn flitsende films die in een uitmuntende beeldkwaliteit op prachtig breedbeeldformaat getoond worden. Dat er geen extra’s op de DVD’s staan is een enorme tegenvaller, maar dat weerhoudt mij er niet van om nu al uit te kijken naar de in november verschijnende tweede verzamelbox.