Arbeit und Struktur
Wolfgang Herrndorf is verdwaald. Twee uur lang fietst hij door straten, stopt bij bus- en tramhalten en raakt in paniek. En waar was ‘de logicus, de mathematicus, die geboren navigator’ ook alweer naar op weg? Zijn huis.
Herrndorf (1965 – 2013) doet op 26 mei 2012 uitgebreid verslag van bovenstaand voorval. Het is een van de ontroerendste passages die hij in zijn dagboek noteert. Door een voortschrijdende ziekte vallen steeds meer hersenfuncties uit. Iets meer dan een jaar later schiet hij zichzelf aan de oever van het Hohenzollernkanal met een revolver door zijn hoofd.
Leven in het heden
De schrijver is dan ruim drie jaar ziek. Een hersentumor heeft zijn leven overhoop gegooid. Maar zeker niet alleen op een negatieve manier. Want naast momenten van wanhoop, tranen en lichamelijke aftakeling zorgt zijn ziekte voor een ongekende werk- en levenslust. Arbeit und Struktur. Binnen drie maanden schrijft hij zijn bestseller Tsjik. Na de voltooiing begint hij aan een volgende roman. Hij heeft, zoals Jane in een van zijn lievelingsboeken Jane Eye, één houvast in deze wereld als een afgrond: het heden.
Voor het grootste gedeelte bestaat het boek uit dagboekfragmenten. Daarnaast schreef Herrndorf een terugblik op de periode van eerste symptomen en opnamen. Deze terugblik behoort tot het beste wat het boek te bieden heeft. Gedetailleerd, eerlijk, soms grappig en vaak pijnlijk helder vindt de schrijver een manier om vorm te geven aan de chaos in en om hem heen. Een constant onderzoek naar zichzelf. Nieuwe inzichten komen op en oude vervagen.
Het bestaan in twijfel trekken, een niet langer louter abstract inzicht van je eigen onbeduidendheid in het licht van de oneindigheid en jezelf overreden om te leven. Ten slotte de zekerheid grip op de zaak te krijgen.
Om het in de volgende alinea af te doen als zelfbedrog. Maar wel zelfbedrog dat functioneert.
Exitstrategie
Voor zijn ‘psychische hygiëne’ zoekt Herrndorf een exitstrategie. De zekerheid zijn eigen einde in de hand te hebben is noodzakelijk om verder te kunnen leven. Maar waarmee en hoe?
Voorwaarde was dat tussen besluit en uitvoering niet meer dan een tiende van een seconde mocht liggen. Zelfs een handgranaat zou niet zijn gegaan. De angst voor die drie seconden vertraging zou me omgebracht hebben. Medicijnen, met het moeizame proces van slikken en wachten, sowieso. Want ik wilde helemaal niet doodgaan, op geen enkel moment, en ik wil het ook nu niet.
Uiteindelijk valt zijn keus op de revolver. Regelmatig neemt hij het wapen ter hand, stopt het in zijn mond of slaapt ermee in bed. Een grappige passage wanneer hij Polanski’s The Pianist kijkt: ‘Zit met de magnum voor de tv en zorg voor gerechtigheid: klikklikklikklikklik.’
Onderzoek
In zekere zin is Leven met het pistool op tafel een zelfhulpboek en geen literatuur waar je even lekker voor gaat zitten. Voor de ‘psychische hygiëne’ van de lezer is het aan te bevelen het bij een hoofdstuk per dag te laten. De korte hoofdstukken bieden hier ook ruimte toe. En pleeg dan, zoals Herrndorf doet, onderzoek naar jezelf. Verplaats je in zijn situatie en stel de vraag: wat zou ik in mijn leven willen omgooien? Leef ik wel genoeg in het heden? Doe ik de dingen waar ik van droomde, zie ik mijn vrienden voldoende, kijk ik de films die ik me heb voorgenomen te zien, lees ik de boeken die ik altijd al heb willen lezen? Wat het antwoord ook mag zijn, op het punt van de boeken een advies: begin met dit dagboek.
