De richting kwijt

De laatste jaren is Saskia de Coster uitgegroeid tot het boegbeeld van een literaire generatie. Dankzij overwegend positieve kritieken èn haar optreden in de populaire televisiequiz ‘De slimste mens ter wereld’ bereikte ze een naambekendheid waar vele andere schrijvers alleen maar van kunnen dromen. Naast haar boeken schrijft ze columns, theater en liedjesteksten. Ze is redactielid van het literaire tijdschrift ‘Dietsche Warande & Belfort’ en slaat regelmatig de handen ineen met beeldende kunstenaars. Een literaire duizendpoot, kortom.

Experimentjes

Held vertelt het verhaal van Lien, een bizarre meid die we op twee momenten in haar leven volgen. In het eerste deel van het boek is ze een meisje dat nog op school zit. Daar ontmoet ze op een dag haar ‘aartsvijand’. De jongen, die ze Misbaksel noemt, blinkt uit in saaiheid en wordt zo veel mogelijk door iedereen gemeden. Toch voelt Lien zich tegelijkertijd onverklaarbaar aangetrokken tot hem. Misbaksel groeit uit tot een obsessie en na een tijdje beginnen de twee zelfs samen op te trekken. Beide leven ze in een wereld die bepaald wordt door hun fantasieën. Dan maakt het boek een sprong van ettelijke jaren. Lien is nu opgegroeid tot volwassen vrouw en is ondertussen Misbaksel al lang weer uit het oog verloren. Op een dag draagt de hoofdredacteur van het tijdschrift waarvoor ze werkt, haar echter op een stuk te schrijven over een soldaat die als enige een aanslag heeft overleefd. Die soldaat blijkt Misbaksel te zijn.

Het moet gezegd, qua verhaal heeft Held niet veel meer om het lijf dan dat. Saskia De Coster is immers meer bezig met vorm en taal dan met het verhaal of de psyche van haar hoofdpersonages. Zo kennen we haar, natuurlijk. Op welke pagina je een De Coster ook openslaat, de slimme beeldspraak en originele woordspelingen spatten van het papier. In Held is dat niet anders. Neem nu de volgende zin: “Waarom was mijn vader er en niet iets anders, waarom keken niet de vingertoppen maar wel de ogen, waarom groeiden de haren en niet de oren?” Of deze: “Misschien was de wereld te klein en te rond geworden. Liever had ze in de Middeleeuwen geleefd, toen je nog van de platte aardschijf kon vallen. Maar nu de aarde rond was, was er geen ontkomen aan: nooit van je leven geraakte je er nog af.” De Coster leeft zich traditioneel uit in stijlfiguren en vormexperimenten.

Mevrouw GPS
De focus op de stijl levert dus wel een aantal leuke vondsten op. Ook het sprekende GPS-toestel, met zijn betweterige stem, is in de tweede helft van het boek best een fris personage. Maar tegelijkertijd doet De Costers beeldspraak ook vaak bijzonder vergezocht aan. Haar taalgebruik is soms zo bizar dat je amper nog weet wat je ervan moet maken. Er had in deze lawine van taal dan ook best wat geschrapt mogen worden. Op regelmatige tijdstippen krijg je de indruk dat Held meer de vingeroefening is van een auteur die zichzelf nog moet leren beheersen.

Ook de verhaallijn lijdt daaronder. De Coster focust zich zodanig op haar stijl, op de buitensporigheid van haar personages en hun belevenissen, dat ze er niet in slaagt een samenhangend verhaal te vertellen. Held is meer een opeenvolging van bizarre gebeurtenissen, een verzameling stijlexperimentjes, dan een coherent vertelsel. Apart genomen zijn de gebeurtenissen vaak best leuk, maar gecombineerd worden ze gewoon te veel van het goede. Het blijft vruchteloos zoeken naar een verhaal, naar een groter geheel dat hen bindt. Als roman verzandt Held daarom in een erg hermetisch geheel dat vooral geschikt lijkt voor de hardcore fans van stilistische bravoure.

Na Saskia de Costers vorige roman stelt dit nieuwe boek dus eerder teleur. Waar Eeuwige roem nog het frisse evenwicht wist te vinden tussen stijl en verhaal, is in Held de inhoud volledig opgeofferd aan de vorm. En ook wat die vorm betreft heeft De Coster deze keer weinig nieuws te bieden: wie de schrijfster enigszins kent, zal in Held alleen maar een herhaling vinden van haar beproefde recept. Voor een jonge auteur die een oeuvre wil uitbouwen, is dat funest. Misschien moet ook Saskia de Coster zich dus maar eens een GPS aanschaffen. Met Held lijkt ze in elk geval een beetje de richting kwijt.