Van mistroostigheid doortrokken
Auteur Richard Yates had geen beste kijk op de mensheid, tenminste als we zijn oeuvre mogen geloven. Dat gaat over haast niets anders dan de onmogelijkheid tot communicatie, de eenzaamheid en de mens die een wolf voor de mens is. Maar is het goed geschreven? Ja, dat zeker.
Door de succesvolle en geslaagde verfilming van Richard Yates’ roman Revolutionary Road kwam de auteur weer volop in de belangstelling. Vandaar ook deze (eerste) Nederlandse vertaling van Cold Spring Harbor. Maar het oeuvre van Yates, die stierf in 1992, heeft eigenlijk steeds van voldoende aandacht kunnen genieten. Zo kwam er in 2004 ook de Nederlandse vertaling van de treffend genaamde verhalenbundel Veertien soorten eenzaamheid.
Wrok en verwijt
Cold Spring Harbor was de laatste roman van Yates en verscheen in 1986. Net als in zijn vorige werk is het in de teneur droefgeestig en is de thematiek asgrauw. De titel verwijst naar het gelijknamige kustplaatsje in de buurt van New York. Het verhaal speelt zich af aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog, en de mensen die in het plaatsje wonen zijn door het leven van alle illusies beroofd. Dit terwijl alles tijdens hun jonge, wilde jaren het tegendeel deed vermoeden.
Evan Shepherd vatte in zijn jeugd een voorliefde voor auto’s op en werd verliefd op de beeldschone, roodharige Mary. So far, so good. Op een bepaald moment wordt Mary echter onverwacht zwanger en dwingen de ouders het koppel inderhaast te trouwen, met een kleine ceremonie. Het is het begin van een slopend huwelijk. Evan begint nachtelijke tochten te maken in zijn auto, piekerend over hoe het zo heeft kunnen lopen. En Mary gaat gebukt onder het schijnheilig ophouden van een gelukkig samenzijn. Dat gaat ver, zoals blijkt uit deze passage:
[S]oms, als ze de ronde mooie ogen van haar dochter tegenover zich zag terwijl ze haar uit haar ledikantje of uit het badje tilde, merkte Mary dat ze bewust een vriendelijk gezicht moest zetten, omdat ze bang was dat zelfs een zuigeling de blikken van wrok en verwijt zou herkennen.
Slopende ruzies worden een vast ritueel in hun huwelijk, dat ook meer en meer gemarineerd wordt in sloten alcohol. Het huwelijk houdt geen stand en Evan stort zich in een relatie met de jongere Rachel. Heel even lijkt voor hem nu wel een mooie toekomst weggelegd, maar dat is buiten de sombere levensvisie van de schrijver gerekend.
Amerikaanse droom
Waar Yates zich een meester in toont, is het doorprikken van de Amerikaanse droom met zijn dwingend ‘huisje-met-wit-hekje-en-allemaal-gelukkige-bewoners’. Meer nog, het lijkt wel of de auteur in zijn oeuvre een kruistocht aanging tegen deze valse en oppervlakkige manier van leven. De verontwaardiging is nog steeds voelbaar in elke regel van zijn boeken. Yates geeft haarscherp weer wat er gebeurt in de beslotenheid van die gezinnen. Zoals in deze zin:
Op elke andere ochtend had ze nu flink wat whisky in een glas op haar nachtkastje geschonken, die met water uit de badkamerkraan verdund, en alles naar binnen gegoten nog voor ze ook maar een poging deed om zich aan te kleden.
Minder leuk is dat, als je als niet-Amerikaan één boek van Yates hebt gelezen, ze allemaal eender lijken. Een aanvankelijk gelukkig paar verslindt elkaar op de meest verwerpelijke manier. Voor wie Cold Spring Harbor het eerste boek van Yates is dat hij leest, is er veel ‘plezier’ aan te beleven. Bij wie eerder al Revolutionary Road (1961) of Paasparade (1976) heeft gelezen, kan het best zijn dat het gevoel van déjà-vu alles luidruchtig overstemt.
