Viva La Evolución!

De grootste frustratie van Dawkins is dat hij weet dat hij gelijk heeft, maar dat hij de mensen die hij moet overtuigen – de creationisten – niet kan aanspreken. Zij doen zijn boeken op voorhand af als ‘gevaarlijk’ en ‘leugenachtig’. Zeker na zijn wereldwijde bestseller God als misvatting is Dawkins de grote vijand van iedereen die gelooft dat er een schepper in het spel is die mens en dier en aarde maakte.

Serieus hiaat
Na het schrijven van dat laatste boek, kwam de bioloog tot een vaststelling: in de talrijke boeken die hij reeds over het onderwerp heeft geschreven, ging hij steeds uit van de evolutie als een vaststaand feit. Maar ’terugkijkend op deze boeken realiseerde ik me dat het bewijs voor evolutie zelf nergens expliciet te vinden was. Dit was een serieus hiaat, dat ik diende op te vullen’, luidt het.

Met het Darwinjaar als mooie aanleiding besloot Dawkins daarom een boek te schrijven dat, aan de hand van talrijke voorbeelden, bewijst dat evolutie ‘in werkelijkheid een feit is – zo onweerlegbaar als een wetenschappelijk feit maar kan zijn’. Dat het hem daarbij erg hoog zit dat de meeste gelovigen dit feit als ’theorie’ afdoen, mag blijken uit de nogal drastische, maar tevens rake vergelijking:

Stelt u zich voor dat u een leraar moderne geschiedenis bent en uw lessen over het Europa van de twintigste eeuw worden geboycot, verstoord of anderszins onmogelijk gemaakt door een goed georganiseerde en gefinancierde, machtige groep Holocaustontkenners. (…) Stelt u zich voor dat u voortdurend wordt bestookt met strijdlustige eisen om ‘de controverse te onderwijzen’ en om ‘evenveel tijd’ te besteden aan de ‘alternatieve theorie’ dat de Holocaust nooit heeft plaatsgevonden maar door een stelletje Zionistische oplichters uit de duim is gezogen. (…) De situatie waarin veel biologiedocenten zich vandaag de dag bevinden is niet minder benard.

Controversieel om zoiets te beweren, maar het snijdt wel hout. Dit boek is er om dat te bewijzen: het feit dat iets dat vaststaat nog steeds ter discussie wordt gesteld, wat een absurditeit is.

Krokeenden

Darwinius masillae ‘Ida’

Gelovigen zullen het ongetwijfeld nooit ter hand nemen, maar voor ‘believers’ is het, net als Dawkins’ vorige boeken, een helder en vlot geschreven werk, doorspekt met talloze anekdotes en voorbeelden. Hoewel de auteur af en toe noodgedwongen een wat technischer discours aanhaalt, is voor de lezer een wetenschappelijke opleiding of achtergrond absoluut niet nodig.

Meer nog, hoe minder men van de evolutietheorie en natuurlijke selectie afweet, hoe beter, want voor doorgewinterde kenners is dit ongetwijfeld opgewarmde kost. Het is voor deze leken dat Dawkins zijn boeken schrijft, zoals hij ook in God als misvatting liet weten: het moet hen wapenen in discussies omtrent dit onderwerp.

Neem bijvoorbeeld de vaak gehoorde mantra van creationisten dat voorstanders van evolutionisten geen ‘ontbrekende schakels’ kunnen tonen – in de trant van ‘als de krokodil is geëvolueerd in een eend, waarom worden dan geen skeletten van “krokeenden” gevonden?’ Dawkins antwoordt hier met een mooie analogie, die aangeeft dat evolutie niet in schokken, maar heel geleidelijk verliep, waardoor er geen sprake kan zijn van tussenschakels:

Het lijkt een beetje op het wettelijke onderscheid tussen een volwassene en een kind. Ten behoeve van wettelijke kwesties, en om te beslissen of een jong persoon oud genoeg is om te stemmen of om bij het leger te gaan, is het nodig een absoluut onderscheid te maken. (…) Maar ongeacht de wettelijke leeftijd waarop je stemgerechtigd bent, is er niemand die serieus denkt dat je om middernacht klokslag twaalf uur van je achttiende verjaardag plotseling in een ander soort mens verandert.

Geduldig

In tegenstelling tot zijn vorige boek laat Dawkins hier (gelukkig) zijn grote woede tegenover en afkeer van geloof en creationisme achterwege. Geduldig en overzichtelijk toont hij aan waarom evolutietheorie het enige antwoord is, zonder daarbij te vervallen in scheldtirades en kinderachtige aanvallen – dat was in God als misvatting soms wel anders. Dat deed hem bij vlagen even radicaal overkomen als de mensen waartegen hij zich verzet. Een lesje dat hij in dit boek geleerd lijkt te hebben.

Conclusie? Dit nieuwe boek van Dawkins is een uitstekende gids voor mensen die ervan overtuigd zijn dat evolutie een wetenschappelijk feit is, maar dit niet hard weten te maken in een discussie met gelovigen. Het is ook het ideale middel om creationisten overstag te doen gaan, maar dat is wellicht geen optie. Het kan ons alleen maar doen hopen op meer van dit soort boeken.