IJdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid

Telkens weer vragen literatuurcritici zich af wat het geheim is van het succes van Paulo Coelho. Kenners vinden dat deze veelgelezen schrijver niet thuishoort in het heilige literaire landschap. De schrijver verdient volgens hen hooguit een plek op het plankje esoterie, tussen andere verguisde spirituele bestsellers als The Secret en De Celestijnse belofte. Maar wie Coelho louter newagegoeroe noemt, doet hem tekort.

Gods tekenen

In De winnaar staat alleen staat de Russische miljonair Igor symbool voor het Absolute Kwaad. Hij heeft in de Afghaanse oorlog gevochten, waar hij zonder scrupules leerde doden. Igor is ervan overtuigd dat hij Gods tekenen kan zien en is in Cannes om zijn verloren geliefde Ewa terug te winnen. De enige manier waarop hij denkt dat te kunnen bereiken is door te doden. Telkens als Igor een slachtoffer heeft gemaakt, stuurt hij zijn ex een sms met de mededeling dat hij een wereld voor haar heeft vernietigd. Ewa is inmiddels samen met Hamid, een Arabische modeontwerper. Hij is in Cannes om Jasmine te zien, het gezicht van zijn nieuwe collectie.

Modellen, fotografen, acteurs en regisseurs passeren de revue en ze hebben een ding gemeen: ze gebruiken de ander als middel tot het bereiken van het eigen doel. Coelho legt de structuren bloot van de wijze waarop een klein groepje machtigen de massa beïnvloedt. De elite die bepaalt hoe we er uit moeten zien, in welke auto we rijden, welke sieraden we dragen en  waarschijnlijk ook welke boeken we lezen. Iedereen die wat wil bereiken in dit leven zal vroeg of laat concessies moeten doen. Zo ook Coelho.

Dromen

Tijdens het filmfestival van Cannes in 2008 werd bekend dat filmproducent Harvey Weinstein voor zestig miljoen dollar de filmrechten had gekocht van Coelho’s best verkochte boek De Alchemist (1998). Ook Coelho heeft zich op het festival van ‘deze groten der aarde’ begeven. In De Alchemist liet hij zien dat wie zijn dromen wil verwezenlijken zijn hart moet volgen. In De winnaar staat alleen gaat het om de prijs die we daarvoor betalen. Maar in hoeverre heeft Coelho zich laten manipuleren door zijn dromen?

Zijn noden en verlangens worden zichtbaar als we lezen dat ‘iedere schrijver zich belangrijk voelt wanneer zijn woorden worden omgezet in beelden’. Even verderop lezen we dat een schrijver het niet redt met het schrijven van een goed boek, maar dat het aankomt op zichtbaarheid. Met hoeveel mensen heeft Coelho moeten praten, terwijl hij daar geen zin in had? Hoe vaak heeft hij gelachen tegen mensen aan wie hij eigenlijk een hekel had? En wat blijft er over van zijn verhaal als het op het witte doek verschijnt?

Prediker

Coelho maakt geen gebruik van stilistische kunstgrepen en zijn taalgebruik is simpel, maar wie door de clichés heen kijkt, leest een parabel over de  drijfveren van de mens. De winnaar staat alleen doet denken aan het boek Prediker uit het Oude Testament.

Ook Coelho heeft veel weg van een prediker. Alles is ijdelheid wil hij zeggen en wat je ook doet: uiteindelijk leidt het toch tot niets. Het Goede delft het onderspit in het personage van het vermoorde straatverkoopstertje Olivia, voor wie liefde het allerbelangrijkste is. Maar zij leeft voort, in de ziel van Igor, het Kwaad dat zegeviert in de vorm van een onwrikbaar geloof.