Boeken / Fictie

Een mislukte stroomversnelling

recensie: Margot Vanderstraeten - De vertraging

De Vlaamse schrijfster Margot Vanderstraeten won in 2003 de debuutprijs met haar roman Alle mensen bijten. Ze werd alom bejubeld en binnengehaald als hét nieuwe literaire talent. Maar het is de vraag of Vanderstraeten, naast schrijfster ook journaliste, deze verwachtingen inlost met haar tweede boek De vertraging.

~

Walter Cottyn, bijna vijftig, woont al zijn hele leven lang in het bejaardenhuis dat zijn ouders opgericht hebben. Hij kent het reilen en zeilen van het bedrijf én van de aftakeling van het menselijk lichaam. Daarnaast werkt hij op de afdeling overlijdensadvertenties van de plaatselijke krant. Zijn leven is overzichtelijk, ordelijk en duidelijk, en zo heeft hij het graag. Tot op een dag Walters trein vertraging heeft. In de volgende trein ziet hij hoe Thibault van Branteghem, die hem op school altijd pestte, zijn paraplu en zijn gsm vergeet. Walter grijpt zijn kans en neemt het leven van Thibault over. Maar het lukt Walter niet zich los te maken van zichzelf en van zijn bejaarde moeder en zo blijft hij dezelfde neuroot, maar nu in pak. De verwachte stroomversnelling van zijn leven heeft uiteindelijk een heel ander einde dan verwacht.

Onsympathiek karakter

Hoofdpersoon Walter is geen leuk mens. Het opvoeren van een niet sympathieke hoofdpersoon in een boek is moeilijk en vraagt veel van een schrijver. Het verhaal moet boeiend genoeg blijven, het karakter ook. Helaas is Vanderstraeten er niet in geslaagd een persoon neer te zetten die meer dan een korte fascinatie opwekt. Het is treurig om te zien hoe Walter bij zijn bejaarde moeder onder de plak zit en de beschrijvingen van zijn eerste schreden in ‘de echte wereld’ zijn bijna tenenkrommend. Urenlang herhaalt hij voor zichzelf de zinnen waarmee hij zijn medereiziger Anja Liekens zal versieren, maar op het moment suprème weet hij niets uit te brengen. De fascinatie duurt echter niet lang genoeg voor een heel boek, daarvoor is er te weinig ontwikkeling van het karakter, zijn er te weinig plotwendingen en is het taalgebruik niet sterk genoeg.

Oude mensen

De beschrijvingen van het leven in het bejaardenhuis zijn wel erg sterk. Zonder omhaal wordt de mens ontleed tot een hoop vlees die na het overlijden gevuld wordt met watten, om het lekken tegen te gaan. Het leven is eigenlijk geen leven meer, maar een gang van kaart-uurtje naar koffie-uurtje naar bezoekuur. Moeder breit kilometers sjaal. Walters neurosen en zijn hang naar perfectie komen voort uit zijn leven tussen de belichaming van de imperfectie: bejaarden.
De scheiding tussen het bejaardenhuis en de echte wereld daarbuiten is voor Walter echter heel moeilijk. Het is daar niet duidelijk wat van hem verwacht wordt. Bovendien lijkt mee te spelen dat de buiten tijd veel sneller gaat, het leven is een altijd maar doorrazen. Hij houdt daar niet van en is er niet tegen opgewassen. Het is dan ook de vraag waarom hij toch probeert een dergelijk leven te leven, het leven van Thibault. Wil hij zich eindelijk afzetten tegen zijn moeder? Wil hij ook eens de dominante rol van pester spelen? Het wordt niet duidelijk. Er mist een diepgang.

Gebrek aan diepgang

Die diepgang mist vaak ook in het taalgebruik. Prachtige diepe overpeinzingen staan naast platte observaties. Soms werkt dat, maar vaak is het storend. Het lijkt wel alsof Vanderstraeten te weinig woorden heeft om het personage Walter goed te karakteriseren. Zijn negatieve kanten worden daardoor wel extra benadrukt, maar voor de lezer wordt hij alleen maar des te irritanter. Het is bijna een verlossing als het boek uit is. Het uitgangspunt van het boek, het overnemen van iemand anders’ leven, is een interessant gegeven voor een schrijver. Helaas heeft Vanderstraeten de mogelijkheden niet voldoende uitgebuit. De vertraging blijft zo een traag boek met een niet interessante hoofdpersoon.