Een levenslange liefde voor de VS
Al sinds zijn pubertijd is Joost Zwagerman geboeid door de Amerikaanse cultuur. De rest van zijn leven zou hij allerhande kunst van Amerikaanse komaf blijven verslinden en duiden. Zwagermans essays zijn nu verzameld in het lijvige Americana.
In meer dan 1200 bladzijdes, verdeeld over twee delen, neemt Zwagerman zijn lezers mee op reis door de Amerikaanse cultuurgeschiedenis. Er zijn weinig onderwerpen die hij ongemoeid laat in de elf hoofdstukken waarin hij zijn essays heeft onderverdeeld. Van de Coen brothers tot Madonna, van Gertrude Stein tot Mad Men en van John Updike tot Mark Rothko. Eén van zijn hoofdstukken is zelfs helemaal aan Zwagermans stokpaardje Andy Warhol gewijd. Americana bevat ook een aantal interviews waaronder het zeer korte, maar des te memorabeler gesprek met wijlen Lou Reed.
Herkenbaar Amerika
Dit is beslist geen werk dat enkel voor Amerikanofielen interessant is. Zwagerman wijst er in zijn introductie op dat we allemaal van jongs af aan al doordrenkt zijn van de Amerikaanse massacultuur. Dankzij alle kunst, films, boeken en muziek uit de Verenigde Staten creëren we een paralelle werkelijkheid. Amerika is voor ons allemaal bekend terrein geworden, los van het feit of we er ooit zelf zijn geweest of niet.
Daarnaast blijft de American Dream ook veel niet-Amerikanen fascineren. De belofte van vrijheid en vervolgens de ontmaskering daarvan is wat de talloze romans, films en kunstwerken die Amerika heeft voortgebracht bindt. De ontmaskering van de American Dream staat volgens Zwagerman ‘model voor een groter, universeler demasqué: de onvermijdelijke verpulvering van grote verwachtingen, en de pijnlijke aanvaarding van het menselijk bestaan als een keten van desillusies, teleurstellingen, beproevingen en knagende compromissen.’
Meesterlijke duider
Omdat alle essays in willekeurige volgorde gelezen kunnen worden, zullen veel lezers allereerst op zoek gaan naar zijn of haar favorieten. Daarna komen de essays aan bod die de lezer wellicht interesseren, maar waar hij of zij minder bekend mee is. Hier ligt het gevaar op de loer, want het enthousiasme waarmee Zwagerman over zijn onderwerpen vertelt werkt aanstekelijk. Het maakt dat je direct naar de boekhandel wilt sprinten voor een door hem bejubelde roman, of liever: in het vliegtuig wilt stappen om de door hem beschreven kunstwerken met eigen ogen te aanschouwen.
Hoewel veel van Zwagermans essays al in andere bundels zijn verschenen, lijken ze in Americana eindelijk de juiste plaats gekregen te hebben. Het mag dan niet alomvattend zijn – dat is ook onmogelijk – maar het biedt bijzonder veel inzichten in de Amerikaanse cultuurgeschiedenis. Niemand anders dan Zwagerman had zo’n monumentaal werk kunnen leveren over ‘all things American’.
