Een Engelse familietragedie
In zijn nieuwe roman slaat de Engelse schrijver Jonathan Coe een geheel nieuwe weg in. Werden zijn vorige romans gekenmerkt door satire, politiek en experiment, met De regen voor hij valt duikt Coe het huisvrouwenbestaan in en schurkt hij op het einde zelfs tegen tranentrekkende sentimentaliteit aan. Maar een goed boek blijft het.
Wie De regen voor hij valt zou lezen zonder de naam van de auteur te kennen, zou niet op het idee komen dat het een roman van Jonathan Coe betreft. De lezer zou er waarschijnlijk van overtuigd zijn dat het werk geschreven is door een vrouw. Zowel het onderwerp en de personages (bijna allemaal vrouwen) als de sfeer die het verhaal vanaf de eerste zinnen kenmerkt doen denken aan een echt ‘vrouwenboek’. Dat maakt de breuk met het voorgaande werk van Coe alleen maar bewonderenswaardiger; weinig schrijvers zijn in staat zichzelf zo te vernieuwen. En misschien kunnen ook weinig mannen zich zo verplaatsen in drie generaties vrouwen.
Cassettebandjes
Gill, een moeder van middelbare leeftijd, moet zich na het overlijden van haar tante Rosamond over de nalatenschap ontfermen. Rosamond is thuis gevonden met de pick-up nog aan en een microfoon op schoot, Alsof ze zich in haar laatste ogenblikken aan een karaoke gewaagd heeft. Al snel wordt duidelijk dat de microfoon gebruikt is voor het inspreken van een viertal cassettebandjes. De tapes zijn bestemd voor een vrijwel onbekende erfgename, Imogen. Alleen in het geval dat Gill deze vrouw niet kan opsporen, mag ze zelf de bandjes afluisteren, en het is de weerslag van deze luistersessie die het hart van de roman vormt.
Imogen is de kleindochter van Rosamonds nichtje Beatrix en zij is op haar derde blind geworden. Haar gruwelijke familiegeschiedenis heeft ertoe geleid dat Imogen onvindbaar is. Maar daar gaat Rosamond niet vanuit en als deel van de erfenis heeft ze, alsof Rosamond Imogen alsnog een gezellig samenzijn wil aanbieden, Imogens geschiedenis aan de hand van een reeks foto’s op de bandjes gezet. Het is, zoals dat zo vaak is met goede ideeën, een even eenvoudige als geniale vondst van Coe om zijn verhaal op deze wijze vorm te geven. De beschrijvingen van de foto’s zijn secuur en scheppen een beeld van een halve eeuw Engelse geschiedenis, zonder nadruk op de grote namen en gebeurtenissen. Bovenal bieden ze Coe de mogelijkheid om de vertelling een door de ouderdom ingegeven beschouwende, wat afstandelijkere aard mee te geven, zodat de familietragedie er nooit te dik bovenop komt te liggen.
Dat is maar goed ook, want het zou al snel te veel kunnen worden. In de Tweede Wereldoorlog wordt Rosamond geëvacueerd naar het platteland, naar haar oom en tante. Daar ontmoet ze nichtje Beatrix en een levenslange vriendschap lijkt geboren. Beatrix gaat echter gebukt onder de ijselijke terreur van haar moeder en dat ontwricht haar leven op tal van manieren. Ze raakt op jonge leeftijd zwanger, moet trouwen, maar scheidt ook snel weer, vindt andere mannen en behandelt tussendoor haar dochter Thea al even gruwelijk als zij behandeld werd. Rosamond is er getuige van hoe Beatrix Thea met een groot mes te lijf wil gaan. Deze geschiedenis herhaalt zich, met soms bijna te nadrukkelijk gezochte parallellen, tussen Thea en haar dochter, Imogen. Rosamonds rol hierin is die van gedwongen toeschouwer, onmachtig als ze is tegenover het geweld van de moeders en dochters. De regen voor hij valt is dan ook vooral een roman over falend ouderschap als gevolg van een ontwrichte jeugd, binnen een al even ontregeld sociaal milieu.
Perfectie
Pas op het einde van de roman, als de verteller het woord weer neemt en Gills gedachten over Rosamonds verhaal weergeeft, lijkt Coe even de regie over zijn familietragedie kwijt te raken. Voor de meest opvallende overeenkomst tussen de levens, of beter: de dood, van Beatrix en Imogen die Coe opdist, moet de lezer wel over een erg sterke maag beschikken, wil hij het accepteren. Zeker omdat het Gill verleid tot wat huis-, tuin- en keukenfilosofietjes over toeval en zich herhalende patronen van de geschiedenis.
Maar vóór Coe pleit hier dat het natuurlijk ook om een gewone huisvrouw gaat, plotseling geconfronteerd met de schokkende familiegeschiedenis. En als er al iets is wat je tegen gaat staan aan de roman, dan is het wel deze naar perfectie neigende opzet van het werk. Aan elk detail lijkt gedacht. Nergens doet de ingesproken monoloog van Rosamond geforceerd aan, zelfs niet als ze hier en daar wat vooruitwijzingen geeft naar het vervolg van de geschiedenis, ook al voegt Coe ze enkel in om zijn roman wat spanning mee te geven.
De Engelse editie, The Rain before it falls, is ook in Nederland verkrijgbaar: € 19,99
