Kolenstof en melodrama

De roman gaat over een man die tracht zichzelf van het leven te beroven in Calcutta, maar gered wordt door een taxichauffeur. Deze redder reist vervolgens met de hoofdpersoon mee terug naar zijn geboortegrond, een grauwe mijnstad in Duitsland. Daar beginnen ze samen een vliegende tapijtenhandel, een winkel bevolkt door eigenaardig personeel en buitenissige bezoekers. Maar eigenlijk is dat niet meer dan het raamwerk, waarbinnen elk personage de kans krijgt om zijn eigen verhaal te vertellen. Alle verhalen zijn zonder uitzondering gevuld met veel emotie en voorzien van een duister randje. Zo heeft de hoofdpersoon jarenlang zijn geld verdient met drugshandel en bezoekt de vrouwelijke accountant graag peepshows. Het mijnstadje waar zij wonen is ook tot de nok toe gevuld met drankproblemen, criminaliteit en schofterigheid.

“Die wasse pruim van ons heeft een botte snee. Dáárom, kloris! Ben jij daarboven net zo zacht als beneden?” Joep Elzakkers sloeg de bruidegom met een kort, vinnig haakje in het kruis. Hèhè, kompels onder elkaar!

Grauw en groots

Willems schetst het leven in het Kolenbekken als grauw en groots tegelijk, een hel vol neergedaald mijnstof en duistere zaken. Dit is waar de verschoppelingen uit Calcutta, het aarsgat van de wereld, zich besluiten te vestigen. Het is een fantastisch decor, maar het is helaas niet meer dan dat, want de stad komt niet tot leven. De personages, zelfs de hoofdpersoon die toch geboren en getogen is in het Kolenbekken, dolen verloren door de stad. Alleen in de delen die zich afspelen in de winkel en het huis erboven, komen de hoofdpersoon, Anindo, Bukje en Tariq werkelijk uit de verf.

Jo Willems

Maar zelfs dan blijft het bij grove streken. De verhalen van Bukje, Tariq, Dikke Dinsdag en alle andere wonderlijke figuren boeien stuk voor stuk. De personages zelf echter zijn niet meer dan figuranten in hun eigen verhaal. Dat verhaal overkomt hen, sleurt hen mee, maar enig begrip van hun innerlijke roerselen blijft achterwege. Zelfs het innerlijk van de hoofdpersoon, wiens stem de lezer op de hoogte houdt en de gebeurtenissen becommentarieert, is op de laatste pagina nog steeds een gesloten boek. Het is niet ondenkbaar dat Willems die reactie juist beoogt. De hoofdpersoon zelf verwondert zich erover dat hij zich zo weinig betrokken voelt bij de wereld om hem heen. Het is lastig om je aandacht bij een roman te houden, als de verteller zelf zich eigenlijk niet interesseert voor het verhaal dat hij vertelt.

Paladijnen

De verhalen binnen het raamwerk van de donderdagavond koop- en vertelavond zouden bij elkaar gebracht moeten worden door een tapijt met daarop de voorstelling van een Indiase mythe over paladijnen in de sneeuw. Op het tapijt staan drie paladijnen, een vierde zit afgezonderd in eenzaamheid. De hoofdpersoon herkent telkens wisselende personages op het tapijt. Tussen alle misdaad- en liefdesdrama’s door loopt de zoektocht naar de identiteit van de paladijnen en de betekenis van het tapijt. Helaas komt ook deze verbindende queeste niet goed uit de verf en de oplossing lijkt geïnspireerd door de film Fight Club.

Paladijnen in de sneeuw is goed geschreven, bevat boeiende verhalen en bizarre personages. Helaas is het ook onevenwichtig en melodramatisch. Ik zie uit naar het volgende boek van Jo Willems en ik hoop dat hij dan met één van zijn prachtige verhalen de diepte in duikt.