De klappen van de toekomst

Jennifer Egan heeft met Bezoek van de knokploeg onder meer al een Pulitzer binnen. De lay-out en het begin zijn die van een rock-‘n’-rollroman. Bennie Salazar is hoofd van een succesvolle, maar enkel kitschmuziek producerende platenmaatschappij. Bennie verlangt almaar meer terug naar echte muziek en naar zijn – in het boek centraal staande – punkjeugd in San Francisco. Dan is er Sacha, op wie je om verschillende redenen verliefd moet worden – wat meerdere personages dan ook doen. Zij is Bennies assistente en bovendien kleptomaan. De twee rollen blijken compatibel, want zij vindt altijd alles waarvan hij nog niet eens weet dat hij het kwijt is.

Satire
Dergelijke satirische verhaalelementen heeft Egan in de gehele roman vervlochten. Het levert vele heerlijke momenten op, die balanceren met ademstokkende momenten. Het werkelijke thema is namelijk dat van de metaforische knokploeg. Deze representeert dat wat de toekomst anders heeft gebracht dan gehoopt. De knokploeg is bij vele personages langsgekomen om dromen kapot te slaan, de subjecten uiteindelijk verward achterlatend.

Dat dit donker-romantische grondthema zich zo aan de lezer opdringt is vooral een gevolg van de ingenieuze compositie. Ieder van de dertien hoofdstukken heeft een of meerdere nieuwe hoofdpersonen, steeds iemand naar wie in een eerder hoofdstuk al is verwezen (waarbij Sacha en Bennie in de meeste verhalen voorkomen). Ook verschilt het jaar waarin het hoofdstuk speelt, variërend van 1970 tot een decennium ná 2011.

De toekomst intact

Hierdoor zijn allerlei onderlinge verwijzingen en al dan niet impliciete hints mogelijk, wat onbedaarlijk mooie effecten oplevert. De lezer ziet steeds vanuit het perspectief van een ander personage een vorige of volgende hoofdpersoon en diens situatie en dromen van een of twee decennia eerder, ofwel het resultaat daarvan jaren later. Zo zie je dus hoe het was toen de jeugd en dromen nog intact waren, of juist wat het effect is geweest van de langsgekomen knokploeg.

Gelukkig komen sommigen de klappen van de toekomst te boven. Zoals Jules, zwager van Bennie, die na vijf jaar gevangenis zijn hoop weer hervindt: ‘Natuurlijk loopt alles op zijn einde, maar voorlopig nog niet.’ Geen heel verrassende constatering, maar de lezer is na 100 pagina’s Bezoek van de knokploeg bijna verrukt dit te horen.

In andere gevallen blijkt het personage zelf de toekomst te kunnen inrichten. Rhea, een meisje uit Bennies punkjeugd dat zich een groene hanenkam aanmat om haar sproeten minder op te laten vallen, blijkt dat te hebben gedaan. Het gouden advies kwam verrassend genoeg van Lou, egoïst pur sang en platenbaas van de generatie voor Bennie:

Op een goeie dag komt er een vent die helemaal gek is van die sproeten. En die ze een voor een zal zoenen.
(…)
Hij zegt: de wereld zit vol met klootzakken, Rhea. Luister niet naar ze – luister naar mij.
Ik weet dat Lou een van de klootzakken is. Maar naar hem luister ik toch.

Continue beweging
Die klootzakken vormen knokploegen (en Lou is deel van een knokploeg die iemand anders visiteert). Rhea luistert en met haar komt het goed, voor haar is het niet nodig in de verstreken tijd te duiken. Maar samen met de andere personages verwondert de lezer zich over waarvandaan en wanneer precies de knokploeg is gekomen die de weg van A naar B heeft geblokkeerd of afgebogen.

In het begin zou je even kunnen vrezen dat de roman verzandt in soms net te gemakkelijke symboliek. Het is een vrees waarvoor je je gaandeweg gaat schamen, want niets blijkt meer ongegrond. Dankzij Egans originele vertelstijl blijft het boek continu bewegen en verrassen. En bovenal volgt in Een bezoek van de knokploeg moment op moment, satirisch en verdrietig, dat aankomt als een mokerslag. Voortreffelijk.