Ziek van verliefdheid

Hanna Bervoets wordt vaak geroemd om haar originaliteit en met haar nieuwe roman laat ze opnieuw zien hoe terecht dat is. Efter is een verhaal over verliefdheid, maar verwacht van Bervoets geen zoetsappig liefdesverhaal. Het boek speelt zich af in de nabije toekomst, een tijd waarin verliefdheid beter bekend staat als LAD: Love Addiction Disorder. Een ernstige psychische stoornis met symptomen als ‘aanhoudende hunkering, stemmingswisselingen, verstoorde realiteitsbeleving, obsessief compulsieve gedachten en/of handelingen en ontwenningsverschijnselen’.

Geloofwaardig toekomstbeeld
Om LAD te bestrijden wordt een nieuw medicijn ontwikkeld, genaamd Efter. Dat klinkt misschien overdreven, maar wanneer je eenmaal aan het lezen bent is het volstrekt geloofwaardig. De wetenschappers in de roman vergelijken verliefdheid met andere stoornissen en verslavingen waar ook medicijnen voor ontwikkeld zijn, zoals ADHD en depressie; het zijn immers allemaal gedragsstoornissen die het functioneren kunnen beïnvloeden. Voeg daar het academische taalgebruik aan toe dat Bervoets hier en daar over het verhaal uitstrooit, en het wordt bijna moeilijk om vol te houden dat verliefdheid géén ziekte is:

En zoals we zojuist hebben gezien, zijn bij gokverslaafden en LAD-patiënten dezelfde hersengebieden actief. Zowel in de gyrus cingularis als in de striatum ventrale zien we een piek. Dat betekent dat deze twee typen verslaving uit hetzelfde dopaminecircuit tappen.

Naarmate het verhaal vordert nemen de absurditeiten toe. Gelukkig heeft Bervoets het talent om het bizarre geloofwaardig en aangrijpend te maken. Dat begint al met de opzet van het tijdsbeeld van het verhaal. Het is zoals het heden, maar nu zijn alle moderne technologieën nog net een stapje verder. Zo hebben de personages vernieuwde communicatiemiddelen zoals een Seos en een Toad, en kunnen ze elkaar volgen door online meeks te plaatsen. Er wordt nergens expliciet uitgelegd wat deze moderniteiten zijn, ze zijn er gewoon, en juist dat maakt het acceptabel. Daarbij is het voor de lezer een uitdagende opgave om een precieze voorstelling te maken van deze objecten en hun toepassingen.

Kluwen van verhaallijnen
Er komen negen personages aan bod in de roman die allen op de een of andere manier met het medicijn Efter maken krijgen. In de eerste paar pagina’s worden de meeste personages al genoemd, gevolgd door een grote reeks perspectiefwisselingen. Hierdoor is het verhaal in het begin moeilijk te volgen, en is het niet geheel duidelijk wat sommige personages bijdragen aan het grote geheel. Verhaallijnen van personages worden in hoog tempo achter elkaar opgepakt, maar later soms verwaarloosd of zelfs niet afgemaakt. Dat is jammer, want dit geeft het idee dat het eerste deel van het verhaal bijna overbodig is: echt meeslepend wordt het verhaal pas wanneer het verhaal van Fajah, een zestienjarig meisje dat is opgenomen in een LAD-kliniek, de overhand krijgt.

In de kliniek waar Fajah verblijft wordt geëxperimenteerd met Efter, en deze kliniek blijkt uiteindelijk de link die alle personages met elkaar verbindt. Het zijn de experimenten in deze kliniek die journaliste Laura er toe bewegen een artikel te schrijven over het zogenaamde Efter-complex. Bervoets gebruikt dit artikel om alle tot dan toe onduidelijkheden van het verhaal in één klap toe te lichten. Een makkelijke oplossing voor een verhaal dat te vol staat met verhaallijnen. Helaas maakt dit het einde van het boek een stuk minder sterk. Ondanks dat is Efter vooral een bijzonder origineel verhaal over de liefde, dat een verrassende perceptie toont op de huidige en toekomstige maatschappij.