Hoe-boek voor de mens

Elsa is een zevenjarig meisje met maar een vriend: haar oma. Elsa is een beetje anders. Ze wordt ‘wijs voor haar leeftijd’ genoemd. Ze corrigeert de grammatica van de volwassenen om haar heen. Ze zoekt alles op in Wikipedia en weet daardoor meer dan goed is voor een zevenjarige. Haar grootste held is Harry Potter en ze loopt dan ook altijd in een Griffoendorsjaal rond. En ze houdt zich niet stil als ze gepest wordt, maar gaat de confrontatie aan. Haar oma was vroeger chirurg en vloog naar alle plekken op de wereld waar haar hulp maar nodig was. Ze redde vele mensen, maar ze heeft haar dochter, de moeder van Elsa, daarvoor in de steek moeten laten.

Logische rariteiten
Tot ze een nieuwe baan kreeg: het omaschap. Toen besloot ze de superheld van Elsa te worden en er altijd voor haar te zijn. En alles voor haar te doen. Zoals inbreken in de dierentuin om Elsa een nare dag te laten vergeten. Oma is een beetje eigenzinnig en behoorlijk gek. Wanneer ze sterft laat ze een avontuur achter: een speurtocht in hun flatgebouw, met brieven die Elsa moet bezorgen. Brieven waarin oma sorry zegt. En dan blijkt dat ze best heel veel vrienden heeft, veel goeds heeft gedaan, en dat deze mensen er ook zijn om Elsa te beschermen. 

Deze vrienden hebben allemaal wel ‘iets’, waardoor ze op het eerste gezicht niet de meest stabiele omgeving vormen voor een kind. De een is een controlfreak, de ander heeft smetvrees. De een is een hele grote hond, de ander een alcoholist. De een gebruikt scheldwoorden in elke zin, de ander bakt alleen maar koekjes. Maar nergens vrees je voor de veiligheid en geestelijke gezondheid van kleine Elsa. Backman zet zijn personages luchtig, eerlijk, boeiend en met humor neer. De personages, dialogen en gebeurtenissen zijn absurdistisch, maar je neemt het meteen aan voor waarheid. Je gelóóft in deze mensen. Die zogenaamde logica, samen met de luchtigheid en de vele grappige scenes, is al voldoende om Oma te bestempelen als een heel erg fijn boek. 

Raak geschoten
Maar wat écht indruk maakt is de menselijkheid waarmee Backman het verhaal vertelt. De tweeledigheid. De tinten grijs in plaats van zwart-wit. Alle personages hebben een rugzakje, maar hun verhalen hebben allemaal een plaats in dit boek, krijgen ruimte om ontwikkeld te worden. Sommige personages zul je in het begin niet mogen, maar aan het einde van het boek heb je begrip – en waarschijnlijk ook sympathie of medeleven – voor en met ze. Het maakt je weer even duidelijk dat er altijd meerdere kanten zijn. Het geeft je vertrouwen in de fundamentele goedheid van de mens. En om er nog even een cliché in te gooien: dat daden belangrijker zijn dan woorden. Backman heeft het met zijn tweede boek weer gepresteerd. Hij schreef een verhaal dat je écht laat voelen.