Lectuur voor geduldige kunstliefhebbers

De degelijke psychiater Andrew Marlow wordt geconfronteerd met de chaos waarvan zijn leven gespeend is gebleven als hij de beroemde schilder Robert Oliver onder behandeling krijgt. Oliver heeft een schilderij van Leda en de zwaan in de National Gallery aangevallen, maar zijn beweegredenen zijn in duisternis gehuld. Aangezien Oliver hardnekkig blijft zwijgen gaat Marlow zelf op onderzoek uit: zo interviewt hij Olivers ex-vrouw Kate en zijn geliefde Mary. Via een briefwisseling tussen twee negentiende-eeuwse impressionistische schilders die Oliver hem toeschuift, komt Marlow erachter door wie Oliver zo geobsedeerd was.

Realisme
In de nauwgezetheid waarmee handelingen, uitspraken en uiterlijk van de drie vertellers Marlow, Kate en Mary door henzelf worden beschreven doet Zwanenroof nogal negentiende-eeuws aan. Ook hun complete kindertijd wordt op die manier uit de doeken gedaan. Nu kan men dat de juiste vorm vinden voor een roman waarin de negentiende eeuw en realistische schilderkunst een grote rol spelen. Het geduld van een hedendaagse lezer echter wordt danig op de proef gesteld als Marlow uitgebreid over zijn volstrekt probleemloze jeugd verhaalt, of als Mary vertelt hoe ze in een bos toiletteerde. Als Kostova dergelijke (banale) scenes nu met humor of in elk geval originaliteit had kunnen weergeven dan kon dit haar vergeven worden, maar de zinnen zijn vaak doods of haperend.

De verteltrant met drie afzonderlijke vertellers, doorvlochten met de briefwisselingen tussen schilder Olivier Vignot en zijn nichtje Béatrice (het onderwerp van Olivers obsessie), is bovendien aan de omslachtige en trage kant. In beschrijvingen van schilderijen, gezichten, lichamen, en het moeizame gedrag van Oliver komt het vakmanschap van bestsellerauteur Kostova daarentegen volop tot uiting. Dan zie je het, voel je het bijna. En gezien het feit dat er daarnaast ook mysteries worden opgelost, is het geen grote verrassing dat de roman de toptien van de bestsellerlijst van de New York Times heeft gehaald.

Impressionisme
Terwijl Marlow, Kate en Mary in vol realisme getoond worden is de weergave van Robert Oliver impressionistisch te noemen. Dat gedetailleerd realisme niet alles is, blijkt wel uit het feit dat Oliver het meest interessante personage is en blijft. De fascinatie voor zijn waanzin en talent wordt alleen maar versterkt doordat hij grotendeels een vage schim op de achtergrond blijft. Oliver laat zich niet vangen.

Gaandeweg wordt het steeds meer de vraag of Marlow nog wel geïnteresseerd is in het helpen van Oliver, en het achterhalen van zijn redenen om het schilderij te vernielen. Marlows talent als luisteraar en heelmeester vindt vruchtbaarder grond bij Olivers gekwetste voormalige geliefde Mary. ‘Madame, ik zie dat uw hart is gebroken. Sta me toe het voor u te lijmen’, denkt Marlow over haar.

Romantiek
Net als die zin is Zwanenroof conventioneel tot op het clichématige af, maar tegelijk bij vlagen overtuigend in zijn onverbloemde romantiek. De romantiek van het vangen van schoonheid in lijnen en kleuren, de romantische mythe dat het grootste talent schuilt in de meest getormenteerde zielen. De romantiek van de meeslepende romances tussen Béatrice en haar oom en tussen Oliver en zijn drie vrouwen.

Voor wie interesse heeft in de schilderkunst en niet te veel originaliteit verwacht van een roman is Zwanenroof een heerlijk boek om een flink aantal dagen in rond te zwerven. Het spoort je aan scherper naar de wereld om je heen te kijken, naar de tinten en de vormen. Het maakt dat je zin krijgt om te schetsen en te schilderen. En het geeft een treffend beeld van hoe het is om te houden van iemand die toebehoort aan een ander. Fijne lectuur voor geduldige romantici.