Dood gaat nooit meer over

De doodstraf is in Nederland voor het laatst in 1952 voltrokken en sinds 1983 bij Grondwet verboden, zelfs voor oorlogsmisdaden. Ook binnen Europees verband is de doodstraf volstrekt ondenkbaar geworden, los van een politieke splinterpartij hier en daar die voor herinvoering is. In de Verenigde Staten ligt dat anders. Daar is een ruime meerderheid van de bevolking voor de doodstraf en is dat ook in politiek opzicht een populair standpunt. Dow spreekt dan ook vooral tegen zijn Amerikaanse lezers.

Zoetsappig

Kroniek van een executie is geen strak handboek tegen de doodstraf, maar een in romanvorm gegoten vertelsel over de praktijken die Dow meemaakt. Hoewel Dow interessant weet te vertellen over verschillende rechtszaken waar hij bij betrokken is geweest, onderbreekt hij die telkens om uit te weiden over zoetsappige privéaangelegenheden met zijn vrouw Katya en zijn zoontje Lincoln.

De bedoeling hiervan is waarschijnlijk om een contrast te creëren tussen de harde werkelijkheid van de terdoodveroordeelde en het gelukkige, vrome gezinsleven. Het voelt echter voor het grootste gedeelte aan als overbodig. Vooral het zoontje dat te pas en te onpas wordt opgevoerd als een soort moralistisch filosoof wekt ergernis. Bovendien is de dialoogstijl ongelukkig gekozen doordat Dow haast iedere gesproken zin begint met ‘ik zei:’, ‘zij vroeg:’, ‘hij riep:’. Gelukkig valt eenvoudig over de gezinsbeslommeringen heen te lezen zonder dat de rode draad verloren gaat.

Spannend

Wie zich niet stoort aan het typische Amerikaanse modelgezinnetje waarin Dow zich dankbaar bevindt, en uiterst merkwaardige oneliners voor lief neemt (‘je mag als docent met een studente daten als je maar met haar trouwt’ en ‘ieder getrouwd stel heeft toch zeker een lijst van beroemdheden waarmee men vreemd mag gaan?’), treft toch een pakkend verhaal aan.

Vooral omdat het tot het eind toe spannend blijft of Quaker gered zal worden van de doodstraf. Ook de inspanningen van Dow en zijn advocatenteam spreken tot de verbeelding. Gaandeweg ga je je meer en meer inleven in de ongelukkige Quaker en het team dat er alles aan doet om zijn leven te redden. Het slotstuk van Kroniek van een executie is bovendien zeer aangrijpend.
 

Overtuigend?

Het boek leunt zoals gezegd niet op filosofische argumentatie tegen de doodstraf, maar voornamelijk op het Argumentum ad hominem, de persoonlijke aanval. Dow presenteert het Amerikaanse rechtssysteem als incompetent, onfatsoenlijk en ongeïnteresseerd. Advocaten die hij opvoert kunnen er niets van en vallen in slaap tijdens een belangrijke verdediging, vergeten procedures te starten en maken geen gebruik van belangrijke handvaten om cliënten van de doodstraf te redden. Rechters zijn corrupt, lui en het liefst voor het avondeten thuis zodat urgente verzoeken van de verdediging in de soep lopen. En niemand die zich schuldig hoeft te voelen: het systeem brengt immers ter dood, niet een individuele rechter of een enkel jurylid.

Dit alles roept een gevoel op van onbehagen, onbegrip en vooral machteloosheid. Want alleen het lezen van dit boek zal het onrechtvaardige systeem niet veranderen, maar wat kan een Nederlandse lezer meer doen dan dat?

Wie overigens geïnteresseerd is in de besproken zaken en meer wil weten over de persoonlijke en dramatische achtergronden van daders en slachtoffers hoeft niet te zoeken op internet. Dow heeft omwille van zijn ethische code als advocaat de meeste namen verzonnen. Over de advocaat en zijn gezin is overigens genoeg te vinden, mocht iemand toch bevangen zijn geraakt door Dows opgewekte familietaferelen.