Schrijver Christopher Nicholson was jarenlang documentairemaker voor de BBC en ontving diverse prijzen voor zijn werk. Zijn liefde voor olifanten heeft hij vertaald naar een roman waarin de hoofdpersoon net als Nicholson gegrepen wordt door deze bijzondere wezens. De bijzonder beschreven onbreekbare vriendschap tussen Tom en de olifanten maakt het boek tot een welkome uitzondering in de literatuur. Het is een roman die je met een glimlach en een warm gevoel uitleest.

Ontdekkingsreis

In het Engeland van de achttiende eeuw waren olifanten voor bijna iedereen nog onbekend. Tom doet zijn kennis vooral op door het gedrag en de fysieke kenmerken uitvoerig te bestuderen. Zijn kennis wordt regelmatig aangevuld met niet altijd kloppende verhalen van ene meneer Coad. De olifanten, die hij Jenny en Timothy noemt, zijn erg ondeugend en houden van spelen. Tom beseft dat hij hen zal moeten africhten, anders kunnen zij met hun grote lichaam en hun enorme kracht behoorlijke schade aanrichten. Hij doet dit op een strenge manier, maar zonder geweld te gebruiken. Dit alles leidt tot hilarische gebeurtenissen die het onmogelijk maken boos te worden op de avontuurlijke olifanten.

Tot zover lijkt het bijna een sprookje. Dat is het zeker niet. Toms toewijding aan de verzorging van de olifanten wordt door zijn omgeving niet begrepen. Dit verergert als hij vergaande beslissingen moet nemen die hem wegvoeren van olifant Timothy en van zijn familie en vrienden. Uiteindelijk blijft Tom alleen met Jenny over, zonder vrienden en zonder partner. Toms keuze om voor altijd voor Jenny te blijven zorgen, heeft zijn lot bepaald.

~

Gullivers reizen

Een centrale discussie komt steeds terug in het boek: de vraag of dieren rationele wezens zijn. Deze vraag speelde, niet verrassend, heel sterk in de achttiende eeuw, de eeuw van de verlichting. Tom en zijn baas zijn het niet met de gangbare opinie eens. Zij denken dat dieren rationele wezens zijn, maar dat zij alleen niet dezelfde taal spreken als mensen. Hierdoor kunnen zij hun gedachten en gevoelens dus niet begrijpelijk voor mensen maken. Mensentaal is geen voorwaarde om rationaliteit te kunnen toekennen. Nicholson zet de heersende opvatting als arrogant en dom neer als hij de gesprekken van elitaire mensen in Toms omgeving beschrijft.

Het is geen toeval dat Nicholson het lievelingsboek van Tom, ‘Gullivers reizen’ van Jonathan Swift, in het verhaal verweeft. Deze maatschappijkritische avonturenroman veegt de vloer aan met heersende opvattingen in de maatschappij. Net als Gulliver veroordeelt Tom de mens als hij ontdekt hoe de wereld in elkaar zit. Gulliver ontdekt dat de paarden de ware wijze en oprechte wezens zijn, de mens liegt en bedriegt alleen maar. Tom wijkt ook steeds meer af van de mensen en voelt zich alleen nog maar fijn bij Jenny, zijn olifant. Zij is puur, oprecht en trouw in een wereld waar hij zich niet meer thuis lijkt te voelen.

Balans

Nicholson veroordeelt de gevoelens en het gedrag van de dieren geen enkele keer, terwijl hij Tom zichzelf en andere personages wel laat veroordelen. De schrijver geeft de personages van de olifanten wijsheid mee, wat hij bij de mensen achterwege laat. Hij vermenselijkt de dieren, en laat de mens juist primitief naar voren komen. Het heeft trekjes van Swifts satire.

Met De wonderlijke geschiedenis van Tom Page heeft Christoper Nicholson geen eenzijdig boek geschreven, maar een goed gelukte mix van verschillende ingrediënten. Het boek is geen ultiem maatschappijkritisch boek, geen kinderboek, geen fantasieverhaal, geen dramatische roman, maar een avonturenroman die van alles iets in zich heeft, het is een boek in balans.