Zouteloze Haring

Bas Haring heeft een probleem: hij heeft een leerstoel aan de universiteit, komt op televisie en publiceert boeken – of ‘boekjes’, zoals hij zijn publicaties badinerend omschrijft. Toch streeft hij naar eigen zeggen niet naar succes of beroemdheid of onsterfelijkheid. Daarom stelt hij zich de vraag waarom hij al deze dingen doet. Is het omdat de maatschappij dit van hem wil? Is het omdat het hem een beter mens maakt? Haring breekt de discussie open met een voorbeeld uit de dierenwereld. Dagelijks komt een koppel eenden brood bedelen aan zijn huis, tot op een dag één van de beestjes (het vrouwtje) niet kwam opdagen. Haring besluit het mannetje te volgen en ontdekt dat diens eega aan het broeden is en haar nest niet verlaat. Fel verzwakt zal zij op het einde haar eieren hebben uitgebroed en dus succes hebben gehaald, maar is ze er zelf beter van geworden? Idem voor de spinnenmoeders die zichzelf te eten geven aan hun kroost. Of het roeiteam dat zich tot kotsens toe inspant om de overwinning te behalen.

Volendammers
Door het boek heen stelt Haring meer vragen dan hij antwoorden geeft. Ook weigert hij een kant te kiezen, hoewel hij duidelijk geneigd is het niets doen en het niet streven naar succes als evenwaardig te beschouwen als een echt succesvol leven:

De boodschap dat een lui leven heus lekker is zit op een dood spoor. Wordt niet gehoord. Omdat de luiaard te lui is om iets te zeggen; maar wellicht lacht-ie in z’n vuistje.

Niet alleen dieren en individuen worden door Haring onder de loep genomen, ook verenigingen, sportclubs, plaatsen en zelfs landen krijgen de vraag voorgeschoteld waarom ze succes zouden moeten hebben, en dat levert af en toe wel een leuke overweging op. Zo vraagt hij zich af of iets dat goed is voor Volendam ook goed is voor de Volendammers. Niet per se. Volendammers zijn harde werkers, echte wroeters. Dat is aan de ene kant goed voor Volendam, dat er welvarend door is geworden, maar aan de andere kant niet goed voor de Volendammers, die vroeg en uitgeput sterven. Waarom zou je dan als Volendammer tevreden zijn met het succes van Volendam? Het curieuze is dat dit toch gebeurt. Haring kan er niet veel mee, het enige alternatief dat hij aanbiedt is ‘niets doen’.

Eendje

Het grootste probleem van dit vlot geschreven ‘boekje’ is dat Haring ‘verkleuterend’ vertelt: net of hij voor een klasje bengels zit dat ervoor gewaarschuwd moet worden niet te hard haar best te doen. Voortdurend heeft hij het over ‘eendje’ en ‘boekje’ en ‘ploegje’ en een vrouwtjeskrab is ‘Mevrouw Krab’, alsof hij voortdurend tracht de zwaarte van zijn onderwerp te ondermijnen en zodoende niet in de val te lopen die hij zelf heeft opgezet; onder géén beding mag de lezer de indruk krijgen dat ook Bas Haring succesvol wil zijn. Doordat hij ridiculiseert, doordat hij zijn eigen werk enkel met verkleinwoorden benoemt; doordat hij jaloersheid veinst jegens nietsnutten. En doordat hij Gummbah heeft ingeschakeld om tekeningen te maken die Haring gerust te kakken mogen zetten. Alleen jammer dat niet één tekening écht grappig is.

Met Voor een echt succesvol leven wil Haring, zo lijkt het, Alain de Botton en Arnon Grunberg (diens De troost van de slapstick) achterna, maar hij eindigt met een koffietafelboekje voor puberende Flairlezeressen. Ondanks het nobele uitgangspunt eerder een vorm van tijdverspilling. Of zou dat de bedoeling zijn geweest?