Fijne onderzoeksjournalistiek naar één begrip

In Waarom bent u zo arm? zijn nauwelijks cijfers te vinden, behalve dan het aantal dollars dat de geïnterviewden verdienen. Die maken indruk, want dat zijn er onvoorstelbaar weinig (in een wasserette bijvoorbeeld 7,5 dollar per week). Verder is er een hoofdstukje gewijd aan verschillende meetschalen voor armoede, maar dat was het wat getallen betreft. En juist daardoor dringt dit boek zo door. Sadeghi probeert armoede niet te vangen in Big Mac-indexen en armoedegrenzen, want dé armoede, bestaat niet volgens hem.

In plaats daarvan richt hij zich op de armoede van een specifiek land: Sierra Leone, dat in 2008 op de laatste plek van de Human Development Index stond. Zijn keuze voor dat land is geheel gebaseerd op die oneervolle titel ‘armste land ter wereld’ – hij koos niet uit passie of persoonlijke betrokkenheid. Kenmerkend voor het boek is dan ook de open en onbevooroordeelde blik van Sadeghi, die bij de weinig creatieve maar oprechte titel begint, en het hele boek stand houdt.

Niet zomaar een bundel interviews

Anders dan de ondertitel suggereert, is Waarom bent u zo arm? meer dan een verzameling interviews met allerlei soorten Sierra Leoners (van een schoonmaker tot een minister tot een Grey’s Anatomy-acteur van Sierra Leoonse afkomst). Het boek bestaat uit verschillende hoofdstukken die elk een andere oorzaak van armoede aankaarten: kolonialisme, de alleenheerser Siake Stevens die lange tijd regeerde, corruptie en de Wereldbank en het IMF. De interviews zijn door die hoofdstukken verweven, waardoor ze een verrijkende context krijgen en de eigen woorden van Sadeghi aan kracht winnen.

Want Sadeghi heeft nergens geprobeerd te verbloemen dat dit zíjn onderzoek naar armoede is. Met zinnen als ‘het was met meel in de mond praten’, zoals hij schrijft bij een interview met de mission chief van het IMF, geeft hij de lezer inzicht in het journalistieke proces. Dat maakt dit tot een journalistiek transparant boek. Tegelijkertijd laat hij met het veelvuldig beschrijven van zijn ervaringen Sierra Leone tot de verbeelding spreken. Sadeghi is niet vergeten dat juist de kleine dingen belangrijk zijn:

Op het eerste gezicht is Sierra Leone een land als alle andere landen. (…) Maar de realiteit is dat al die zaken slechts in de verte lijken op wat ik elders heb gezien: de geasfalteerde wegen zitten vol gaten, de tv-uitzendingen hebben te lijden van overbelichting en een slechte geluidskwaliteit (te hard of te zacht) en de uitlaatgassen van de auto’s zijn in het algemeen nog zwarter dan de huidskleur van de inzittenden.

Inzicht in armoede

Het prozaïsche beeld dat Sadeghi schetst van Sierra Leone is verrassend. Want, zo schrijft hij zelf, ‘er wordt altijd in zeer algemene, zeer generaliserende termen over de oorzaken van armoede in ontwikkelingslanden gesproken’. Met Waarom bent u zo arm? weet hij dat in ieder geval te doorbreken: dit boek is nadrukkelijk géén boek over ‘problematisch derdewerelddeel Afrika’. Door het begrip armoede te verkleinen naar één land en echte mensen wordt dat toch wat abstracte begrip geconcretiseerd.

Jammer is wel dat de burgeroorlog, die elf jaar heeft gewoed en pas tien jaar geleden beëindigd is, inhoudelijk zo weinig aandacht krijgt. De informatie die Sadeghi over die oorlog geeft, roept meer vragen op dan dat ze beantwoordt. Maar het heil van dit boek moet misschien niet gezocht worden in geschiedkundige feiten, maar in het begrijpelijk maken van het begrip armoede. Want daarin is dit boek absoluut geslaagd.