Donkere en adembenemende beleving van Noord-Korea

Gestolen leven is een brute maar adembenemende culturele beleving van Noord-Korea. De jongen Pak Jun-Do maakt opmars van soldaat in gangenstelsels tot inlichtingenofficier. Als Jun-Do ontvoeringen van Japanners naar Noord-Korea uit eerste hand heeft meegemaakt komt hij op het schip Jun Ma om buitenlandse militaire signalen af te luisteren. Hier verwerft hij op onwaarschijnlijke manier de heldenstatus. Door de privileges die hij krijgt als held wordt hij in hogere kringen geïntroduceerd. Dit zet hem op een pad tot nog grotere daden voor de Noord-Koreanen.

Hallucinante propagandadroom
Vechten in het donker is de metafoor voor het leven van Jun-Do. Hij is getraind in het gangenstelsel onder de gedemilitariseerde zone tussen Noord en Zuid Korea en zal die kwaliteiten in zijn verdere leven hard nodig hebben. Het leven van het hoofdpersonage is ontwapenend, keihard en bitter. Meer dan andere personages gaat Jun-Do op een naïeve manier om met een omgeving waar een westerling maar al te graag de ellende van afleest. Het hart van de lezer opent bij zoveel maatschappelijk en persoonlijk lijden. Doordat Johnson de personages dit alles gelaten laat beleven krijgen we een cultureel sensitiever beeld dan we van een Amerikaan zouden verwachten. Hij slaagt erin om exotisme in zijn vertelling te vermijden.

Gestolen leven is veeleer een relaas over hoe het leven doorgaat in een verstikkende dictatuur. Het boek leidt de lezer in een hallucinante droom van propaganda met eufemistische bewoordingen van een dictatoriaal regime, zoals veelbetekende ‘zelfkritieksessies’. De werkelijkheid van ondervoeding en een continue stroom van verdwijnende mensen wordt verpakt in grootsprakerige idealen. Idealen waarvoor het lijden van de gewone mens evident is. Door het hele boek lees je even bizarre als briljante berichten door de Noord-Koreaanse luidsprekers die in elke flat zijn geïnstalleerd, zoals het verbod om zwaluwen te eten omdat die insectenpopulaties onder controle houden.

Bouwwerk van verhulde realiteit
Adam Johnson weet een hoop ballen tegelijk omhoog te houden. In korte passages weet de schrijver een hele wereld te vervatten. Maar in dit bouwwerk van verhulde realiteit laat hij op verbluffende wijze personages hun intrede doen en terug komen. In een land waar de glans van het verhaal over het gebeurde belangrijker is dan waarheidsvinding geeft hij zijn personages onnatuurlijke mogelijkheden om zich te presenteren en vervormen. Toch voelt het boek documentair aan. Johnson weet een flinterdunne lijn tussen fictie en werkelijkheid te creëren en onrealistische wendingen binnen de interne logica van het verhaal te laten passen.

Ondanks deze wendingen laat de roman een gevoel van urgentie achter. In het eerste deel geeft Johnson een chronologische ontwikkeling weer van Jun-Do’s levenspad waarin hij naïef de Noord-Koreaanse maatschappij beziet. Als het bij de lezer nog niet aangekomen was wordt in het tweede deel de onmenselijke kant van Kim Jong Ils regime op onverstane wijze geportretteerd. In een stijl die is afgeleid van traumavertellingen worden brute martelverhalen indirect verteld. Gestolen leven roept zo de natuurlijk suspense van de dictatuur op die het vermengd met de krankzinnige humor van Kim Jong Il en aftopt met een grote dosis compassie. Een donker meesterwerk, nu al boek van het jaar.