Meta-statements en een pretentieuze vie romancée

Deze drie bands delen alledrie het gegeven dat ze aan de basis stonden van een nieuwe stroming in de popmuziek: The Band kan worden gezien als één van de oervaders van country-rock eind jaren zestig en daarmee als voorloper van de Americana, Led Zeppelin was begin jaren zeventig de wegbereider voor de heavy metal en The Ramones kwamen halverwege de jaren zeventig met de eerste echte Amerikaanse punkmuziek. De drie boeken zijn echter compleet verschillend in hun bespreking van deze pioniers.

Mislukte vie romancée

The Band

Het boekje over de totstandkoming van The Band’s eerste album Music from Big Pink is wat mij betreft een mislukt product. Trots vermeldt de achterflap dat er bij dit boek sprake is van faction: een op feiten gebaseerd geromantiseerd verhaal, een vie romancée dus. Het is het eerste boek van de voormalige indie-muzikant John Nivens. En eerlijkheidshalve vraag ik mij af wat het boek in de 33 ⅓-serie doet, want de muziek van The Band is hier slechts een vehikel voor Nivens literaire pretenties.

Vanuit het perspectief van de tweederangs muzikant en drugsdealer Greg Keltner zien we The Band en zijn entourage aan ons voorbij trekken. Verweven met (soms potsierlijke) gebeurtenissen uit Keltners fictieve leven zoals een onduidelijke liefdesescapade, mondt het boek haast onvermijdelijk uit in een triviaal niemendalletje: het is karikaturaal bezaaid met clichématige feiten uit de carrière van The Band en doorspekt met tenenkrommend sixties slang en recalcitrant puberproza, waarin gitarist Robertson uiteraard de ijskoude zakenman is en pianist Manuel de gevoelige goedzak. Tja, dat weten we nu wel. Maar waar is de analyse van prachtnummers zoals het klassieke epos The Weight, een nummer vol bijbelse referenties, bevolkt met duistere karakters als Miss Mozes, Crazy Chester en de Duivel? Met een onevenredige aandacht voor drank- en drugsgebruik blijft Niven helaas slechts aan de oppervlakte.

Punk als meta-statement

Gelukkig zijn de andere twee boeken een verademing. Erik Davis’ boek over de occulte kant van Led Zeppelin blijkt een fascinerend relaas te zijn over de onuitsprekelijke symboliek die popmuziek kan bezitten. De titelloze hoes van het vierde album, voor het gemak door de fans IV genoemd (de eerst vier albums van Led Zeppelin waren alle titelloos), neigt alleen al naar symboliek met de vier duistere runetekens. Deze kunnen zowel voor de vier elementen (aarde, vuur, lucht en water) staan, als verwijzen naar de verschillende karakters van de vier bandleden.

Het mooiste boekje is echter dat van de literatuurwetenschapper Nicholas Rombes over The Ramones. Punk zette in de jaren zeventig velen aan om over popmuziek te gaan schrijven. De grote popauteur Greil Marcus, die met zijn befaamde boek Mystery train de Amerikaanse muziekgeschiedenis aaneen orakelde, komt oorspronkelijk ook uit deze hoek.

The Ramones

De nummers van The Ramones waren niet veel meer dan twee minuten durende energie-explosies, maar Rombes weet er een heel achterland aan dwarsverbanden aan vast te knopen in zijn boek over hun debuutalbum. De muziek van The Ramones, zo laat hij zien, is vol van referenties aan B- en cult-films, stripboeken, news-items en alledaagse trivialiteiten. Nummers als Chainsaw, Beat on the brat en Loudmouth verwezen naar gewelddadige horrorfilms en zijn daarmee het ultieme verzet tegen het ‘Love and Peace’ gevoel van de jaren zestig. De nummers hebben een zelfde absurde cartooneske humor als deze films; harde gitaarmuziek met een doo-wopachtig gevoel. En met hun simplistische geluid lijken The Ramones alle voorgaande muzikale pretenties ter discussie te stellen: “punk is as much a theory of music as it is music“, zo zegt Rombes.

Voor Rombes is punk het evaluatiemoment van de popmuziek: een meta-statement. De punk kon in haar muziek de muziek zelf ter discussie stellen. Zo hebben The Ramones in hun jarenlange bestaan uitdrukkelijk geen progressie doorgemaakt en spotten ze daarmee met alle popwetten. Volgens Rombes is juist deze volhardende onveranderlijkheid de oorzaak van het feit dat de band nooit bij de mainstream van de Amerikaanse muziek is gaan horen; rock (en kunst in het algemeen, zou ik zo zeggen) is gebaseerd op een mythe van verandering. En met deze analyse lijken we te zijn aanbeland bij de essentie van het schrijven over popmuziek: deze moet zich op een reflectief niveau afspelen, en mag zeker niet verdrinken in drank en drugs.

Nicholas Rombes • Ramones • Uitgever: Continuum • Prijs: $ 9,95 • 120 bladzijden • ISBN 0-8264-1671-3

John Niven • Music from Big Pink • Uitgever: Continuum • Prijs: $ 9,95 • 164 bladzijden • ISBN 0-8264-1771-X

Erik Davis • Led Zeppelin IV • Uitgever: Continuum • Prijs: $ 9,95 • 178 bladzijden • ISBN 0-8264-1658-6