Bijbelvrouwen in een ander perspectief

“Het zijn niet de omstandigheden die ons dwarszitten, maar onze vooroordelen hierover.” Met dit citaat van Marcel Aurelius (vroegere keizer van het Romeinse Rijk) opent het boek Over Hoeren en Madonna’s van dichter Paul Sterk en kunstfotografe Lilith. Beide kunstenaars slaan met deze uitspraak een brug naar de clichématige denkbeelden over vrouwen. Om die te bestrijden zetten ze een twaalftal Bijbelse vrouwen centraal. Sterk: “Het is onze bedoeling om Bijbelse vrouwen vanuit een ander, eigentijds perspectief te benaderen.”

Onafhankelijk

De Bijbelse thematiek is beiden niet vreemd. Sterk: “Verwijzingen naar de Bijbel zie je vaker terug in mijn werk, o.a. in de roman ‘Apostel van Tricht’.” Twaalf sonnetten schreef hij over Bijbelse vrouwen, voor de foto’s benaderde hij kunstfotografe Lilith (pseudoniem voor Henriette van Gasteren), die eerder verantwoordelijk was voor de fotoserie ‘I Could’ve Had Religion’. Onafhankelijk van elkaar gingen dichter en fotografe — beiden afkomstig uit Noord-Limburg — te werk. Sterk: “We hebben elkaar de foto’s en sonnetten pas laten zien toen ze klaar waren. Van beïnvloeding is dus geen sprake; de gedichten zijn niet gebaseerd op de foto’s of omgekeerd.”

Tragisch

De sonnetten van Pauk Sterk betreffen o.a. de Bijbelvrouwen Eva, Izebel, Delila, de Samaritaanse vrouw, en Maria Magdalena. Ze zijn vaak verrassend van invalshoek en met een fijne pen geschreven. Sterk dicht in een transparante en verhalende stijl, waarbij hij soms een loopje neemt met de werkelijkheid — als daarvan al sprake is, natuurlijk. In een interview met de Limburger zegt hij hierover: “Soms heb ik de rollen met opzet omgedraaid. Dan wordt Eva niet de lieflijke vrouw onder de appelboom naast Adam, maar de meest tragische vrouw van deze wereld die voor eeuwig de last draagt dat wij mensen uit het paradijs zijn verjaagd en sterfelijk zijn geworden.”

Scheidslijn

Liliths fotografie is op zijn minst opvallend te noemen. Het valt te prijzen dat ze niet kiest voor de makkelijkste weg. Ze figureert zelf — vaak naakt of halfnaakt — op de twaalf afbeeldingen die variëren van subtiel, provocatief, tot choquerend. Erotiek en humor spelen een belangrijke rol. Op de afbeelding van Eva hangt ze miniem gekleed in het struikgewas, met een hand in haar slipje. Bij het sonnet over Rachab staat ze in haar blote bibs voor het raam, met een rood koord dat ze vanuit haar bilspleet uit het venster laat hangen “zodra Jericho was overwonnen”, en op de afbeelding bij Izebel wordt ze “verslonden” door een hond. Om zichzelf aantrekkelijker te maken voor het dier smeerde ze zich van tevoren in met leverworst, zo zegt ze in een interview met de Limburgse tv-zender L1. Het moge duidelijk zijn: Lilith houdt er een geheel eigen wijze van werken op na. Haar beeldtaal is sterk, maar sommige prenten roepen ook enige weerzin op.

Aan het eind van het boek prijkt een groepsfoto van vijftien Nederlandse vrouwen, waaronder een prostituee, een non, een transgender, een moslima en een lesbienne — allemaal in hun alledaags kloffie, dus het is aan de toeschouwer om te ontwaren wie wie is. “Waar ligt de scheidslijn bij deze vrouwen?” vragen de auteurs zich af. Sommige vrouwen op de foto wisten zelf na afloop niet wie de ander was, dus voor hen is dit intrigerende fotoboek alvast geslaagd.

Over hoeren en madonna’s (2015)
Lilith, zelfportretten & Paul Sterk, sonnetten
Formaat: 17 x 24 cm, hardcover
48 pagina’s, 15 illustraties in kleur
ISBN 978-90-6216-963-4