Begrijpen wat het betekent om zwart te zijn

Of hun verhaal vergeten is, vraagt een van The Last Poets zich hardop af. Vergeten? Vermoedelijk is dat verhaal in Nederland eenvoudigweg niet erg bekend. The Last Poets is de verzamelnaam van een groep zwarte dichter-performers in Harlem, New York City, sinds de jaren 60 van de vorige eeuw. De nog levende leden zijn inmiddels op leeftijd. Zij zijn voortgekomen uit de protestbeweging tegen de vanzelfsprekende onderdrukking van zwarten in de VS.

Hiphop

The Last Poets schreven sombere, activistische, grove, bloederige teksten over de positie van de zwarten in de samenleving, verteld vanuit hun eigen waarneming: ‘Niggers are scared of revolution’. Die teksten brachten ze veelal mondeling, ondersteund door ritmische muziek. Daarmee legden ze mede de basis voor de hiphop- en rapcultuur.

Een van The Last Poets is Umar Bin Hassan (pseudoniem van Gilbert Jerome Huling, 1948, Akron, Ohio). In haar boek De laatste dichters beschrijft Christine Otten onder andere zijn leven. Dat boek bracht regisseur Nita Kersten op het idee een theatervoorstelling te maken over deze dichtersgroep. Samen met schrijver Maxine Palit de Jongh zocht ze de nog levende poets op in New York. In samenspraak met Palit de Jongh ontstond zo de tekst van The Last Poet

Blues

De vijf acteurs die dat levensverhaal vormgeven, leggen meteen al in het openingsbeeld de basis voor een muzikale, ritmische voorstelling. Door vingerknippen, drummen op hun dijbenen en neuriën ontstaat een eenvoudige blues. Op die muziek introduceert Mike Libanon de jongen Jerome – die zich later Umar Bin Hassan zal noemen.

Een mooie metafoor voor de man die uiteindelijk dichter wordt, is dat het kind Jerome niet kan praten – of wil hij het niet? Jerome is een kneus en een stotteraar. Zijn vader is een alcoholistische trompettist. Zijn moeder probeert tegen beter weten in de eindjes aan elkaar te knopen in het straatarme gezin. Jerome’s toekomstbeeld is een leven als schoenpoetser en fabrieksarbeider in zijn geboortestad. Maar wanneer hij een keer een ‘last poet’ ziet optreden, valt de munt. Hij zal dichter worden. In Harlem, New York City. Hij verpatst de draaitafel van zijn zusje Sandra om aan geld te komen voor de reis daarnaartoe. Eenmaal in New York, raakt Jerome/Umar eerst de bodem van de put voordat hij zijn ware ‘stem’ als dichter vindt.

Sober

Twee vrouwen en drie mannen brengen het levensverhaal van deze last poet. Ze hebben een sober zwart/wit/grijs decor tot hun beschikking. Slechts drie grijze kratjes en een op zijn punt staande ‘kamer’. Door die ‘doos’ op zijn punt te laten draaien en het licht een andere focus te geven, verandert de locatie.

Echt knallend vuurwerk in het spel blijft uit. Kersten laat haar acteurs voornamelijk beheerst spelen, een uitbarsting van de beginnende dichter Jerome daargelaten. Dat is jammer, de voorstelling blijft daardoor wat vlak, eigenlijk een beetje te beleefd, gelet op het onrecht dat de zwarten wordt gedaan. De kwaadheid, de verontwaardiging over het vanzelfsprekend kansarm en onderdrukt zijn, komen daardoor niet echt uit de verf, hoewel de teksten van Maxine Palit de Jongh die woede wel in zich hebben. Bovendien heeft Kersten de beschikking over een paar uitstekende acteurs, die dat vuurwerk wel kunnen leveren.

Kyra Bououargane speelt de wijze moeder van Jerome: bezorgd, handenwringend. Carmen van Mulier zet alle vrienden en vriendinnen van Jerome/Umar neer. Van Mulier steelt de show met haar vlijmscherpe lichaamstaal, waarmee ze voortdurend fysiek commentaar geeft op de tekst.

Doorgronden

Ondersteund door een soundscape van bluesy muziek (compositie: Vernon Chatlein) spelen Mike Libanon, Jonathan Eduardo Brito en Nick Livramento Silva beurtelings Jerome/Umar, plus nog een paar personages. Libanon fungeert daarbij als een swingende, innemende verteller; boos, verontwaardigd, gefrustreerd. The Last Poet is zo een muzikale, ritmische voorstelling over het gevecht dat zwarten in de VS moeten leveren om überhaupt het recht te hebben op een enigszins normaal bestaan.

‘Understanding what black is’: ze zeiden het al. Het oogmerk van deze weergave van het levensverhaal van Umar Bin Hassan is de toeschouwers te laten doorgronden hoe het is: zwart zijn in een cultuur waarin blanken de baas spelen.
Daarvan wijkt het hedendaagse Nederland helaas niet veel af. In dat licht gezien, is dit een actuele voorstelling.

 

Tekst: Maxine Palit de Jongh
Regie: Nita Kersten
Spel: Kyra Bououargane, Jonathan Eduardo Brito, Mike Libanon, Carmen van Mulier, Nick Livramento Silva
Kostuumontwerp: Lisanne Bovée
Scenografie: Zico Lopes
Lichtontwerp: Varja Klosse
Compositie: Vernon Chatlein
Fotografie: Sanne Peper