Before the Devil Knows You're Dead

In de openingsscène van Before the Devil Knows You’re Dead leeft de zwaarlijvige, getroebleerde Andy in Rio op. Hij voelt zich als een jonge god als hij zijn beeldschone vrouw Gina keihard van achteren neukt. Later doet hij hetzelfde met zijn moeder, zijn vader en zijn jongere broer Hank: figuurlijk wel te verstaan. In Sydney Lumets jongste film wordt het instituut familie neergezet als een overtreffende trap van Alcatraz: haat, wrok, bedrog en manipulatie zijn aan de orde van de dag. Lumets weinig verheffende visie is even raak als deprimerend.

Andy (Philip Seymour Hoffman, Capote) is een frauderende zakenman die snel geld nodig heeft. Zijn jongere broer Hank (Ethan Hawke, Before Sunrise, Before Sunset) is mislukt in het leven en heeft nog sneller geld nodig. Andy’s vrouw Gina (Marisa Tomei, Alfie) doet het met beide broers, maar Andy weet van niets. In zijn wanhoop om aan geld te komen vat hij het diabolische plan op om de juwelierszaak van zijn bejaarde ouders Charles (Albert Finney) en Nanette Hanson (Rosemary Harris) te overvallen. Andy overtuigt Hank dat het een eitje is, maar een handlanger overtreedt de door Andy bedachte regels met desastreuze gevolgen. De consequenties zijn schokkend en onontkoombaar. Chaos alom, en debuterend scenarioschrijver Kelly Masterson doet er nog een schepje bovenop. Ieder mens is een vat vol tegenstrijdigheden, kwaad vecht met goed om voorrang, maar bij Masterson zijn de personages stuk voor stuk eenzijdige deerniswekkende schepsels.

Trucjes

De inmiddels 83-jarige Lumet (Serpico, Dog Day Afternoon) gebruikt een zeer geslaagde Tarantino-aanpak, met verrassende flashbacks vanuit verschillende oogpunten. Met de overval als as van het kwaad wordt er teruggeflitst naar drie dagen eerder, dan twee dagen, dan door de ogen van Andy en dan door die van Hank. De overval is in al zijn gruwelijke eenvoud ijzingwekkend spannend, maar tegen zo’n obsceen hoogtepunt van verraad lijken de daaropvolgende confrontaties, wraak en boetedoening niet opgewassen. Argumenten als geldzorgen of afwijzing in de kinderjaren zijn voor een onuitsprekelijke daad als deze een weinig geloofwaardige rechtvaardiging. Masterson haalt te veel trucjes uit de kast om zijn scenario levend te houden. Zijn verhaal laat de indruk achter dat een leger scriptdoctoren er hard aan gewerkt heeft om patiënt Plot te reanimeren. Louis Malles Damage (1992) behandelt de nasleep van zo’n traumatische familiecatastrofe met meer vanzelfsprekendheid en panache.

Desondanks blijft het mede door de geweldige cast een meeslepend spektakel. Ethan Hawke als de slappe, nerveuze Hank is ijzersterk en Philip Seymour Hofman als de uitgekookte Andy is zelden minder dan briljant. Amy Ryan zet, in haar minimale rol als ex-vrouw van Hank, een memorabele verbitterde bitch neer. Tamelijk eendimensionaal, dat wel. Nog een loser van de bovenste plank erbij.

Verliezer

De mooiste pitch-zin van het jaar, “May you have half an hour in heaven, before the devil knows you’re dead“, (vrij naar de traditionele Ierse toost “May you have forty years in heaven, before the devil knows you’re dead“,) is hier weinig van toepassing. Een halfuur in de hemel is noch de toeschouwer noch de personages namelijk gegund. Na de hooggespannen verwachtingen, mede vanwege de gelauwerde cast en regisseur, is door het gebrekkige scenario het geheel minder dan de som der talentvolle delen. Het is allemaal familie en het zijn allemaal losers in deze naargeestige thriller, maar de grootste verliezer is misschien de filmliefhebber zelf.