Duizelingwekkende existentiële komedie

Toen Russell 48 miljoen dollar en de toezegging van megaster George Clooney kreeg om Three Kings te realiseren, leek de onafhankelijke filmmaker even overstag te zijn gegaan voor het grote geld van Hollywood. Maar de Golfoorlogsfilm bleek een al even gewaagde satire en werd toch, ondanks de controversiële thematiek en cynische humor, een grote hit. Toen bleef het vijf jaar stil rond de eigenzinnige filmmaker, totdat Russell zich opnieuw een waaghals toonde door de bizarre komedie I ♥ Huckabees te regisseren: het is zijn meest ongrijpbare film tot nu toe (hoe hij Fox zo ver heeft gekregen dit project te realiseren is een interessante vraag). De film bracht in Amerika slechts de helft op van wat hij kostte, en haalde in ons land de bioscopen niet. Begrijpelijk, want ondanks de aanwezigheid van een paar grote namen is Huckabees misschien niet geschikt voor een groot publiek; maar ook jammer, want het is een weergaloze film.

Intellectuele humor en farce

Net als al Russells andere films opent Huckabees opvallend: het beeld is nog niet scherpgesteld, en hoofdpersoon Albert (Jason Schwartzmann) begint in gedachten een grove vloektirade. Hij blijkt een romantische, getroubleerde milieuactivist, die twee “existentiële detectives” (Dustin Hoffmann en Lily Tomlinson) inschakelt om hem de zin van een bepaald toeval te verklaren. Al gauw breidt zijn vraagstuk zich uit naar de essentie van zijn bestaan, en verschijnen een aalgladde bedrijfsmanager (Jude Law), diens vriendin (Naomi Watts), een depressieve brandblusser (Mark Wahlberg) en een rivale van de detectives (Isabelle Huppert) ten tonele. De manier waarop ze met elkaar te maken krijgen laat zich niet gemakkelijk navertellen.

De existentialistische humor van I ♥ Huckabees is licht intellectueel, maar Russell draait evengoed zijn hand niet om voor farce. En toch zijn zijn hopeloze figuren geen karikaturen, maar extreme excentriekelingen van vlees en bloed. In zijn universum is de meest idiote gebeurtenis een uiterst serieus gegeven. Dit is het terrein van filmmakers als Alexander Payne en Wes Anderson (Schwartzmann speelde zijn eerste hoofdrol Anderson’s Rushmore), en evenzeer van de bizarre scenario’s van Charlie Kaufman. Maar Russell’s nieuwste film is intellectueel complexer en thematisch veel rijker.

Klucht

Zijn we op subatomair niveau allemaal dezelfde massa? Maakt dat iets uit voor ons wereldbeeld en ons handelen? Russell houdt zich duidelijk zelf bezig met zulke diepzinnige vraagstukken, maar heeft zo’n talent als filmmaker dat hij ze met succes weet te verpakken in een hilarische film. Hij heeft een intelligent scenario geschreven over onzekerheid over de betekenis van ons bestaan, dit verwerkt in een duizelingwekkend complex (maar volledig samenhangend) verhaal over niet minder dan zes hoofdpersonen – en het geheel verpakt als een heuse screwball comedy, het genre dat in Hollywood hoogtij vierde in de jaren dertig en veertig. De farce, de vele hoofdrollen en de praatzieke mensen van die films zijn hier altijd overtuigend: I ♥ Huckabees lijkt vaak een klucht, maar hoe dwaas of kolderiek ook – elke gebeurtenis en uitspraak heeft een functie in het ingenieuze verhaal. Russell neemt niet alleen zijn thema’s, maar ook zijn karakters uiterst serieus, zonder dat het pretentieus wordt. Het resultaat is even vermakelijk en speels als zijn vorige films, maar Huckabees is wel moeilijker: er wordt uitzonderlijk veel gepraat en de plot wordt volledig gedragen door de dialogen, die voortdurend betekenis hebben. De film vereist daarom continue aandacht, maar is wellicht te druk om dat te mogen verwachten.

Enige afwisseling is er in de vorm een aantal digitale trucages, die een vaak welkome illustratie bieden bij de welhaast onnavolgbare dialogen. Ook de gevarieerde soundtrack is opvallend: Jon Brion heeft elke belangrijke scène van een schitterend stukje muziek voorzien.

Verziekt

De dvd-uitgave bevat fraaie menu’s, een aantal plichtmatige interviews met acteurs en regisseurs en een aardig kijkje achter de schermen. Dit schamele materiaal compenseert het gebrek aan een grondige blik op het productieproces en Russell’s werkwijze helaas niet. Het feit dat de regisseur de camera liever voortdurend laat doordraaien dan systematisch een scène op te nemen (wellicht een reden voor de onbevangen acteerprestaties – iedereen heeft duidelijk plezier in zijn rol), wordt terloops genoemd. Over zulke zaken wil een filmliefhebber juist meer weten! Deze dvd is verder een fraai voorbeeld van hoe een Nederlandse distributeur een oorspronkelijke uitgave verziekt: twee audiocommentaren zijn verdwenen, en het geheel is ondertiteld door iemand die de Nederlandse taal niet machtig is. Als ook nog eens blijkt dat een aantal van de interviews verkeerd in het menu is geprogrammeerd, weet de dvd-liefhebber zich bekocht: wie waar voor zijn geld wil, laat de Amerikaanse of Engelse versie importeren.