Palindromes

Palindromes is een krankzinnig en duister sprookje waarin een bonte stoet aan personages voorbij komt. Centraal staat de dertienjarige Aviva Victor die niets liever wil dan moeder worden. Hiervoor frunnikt ze wat met haar volumineuze buurjongen en ‘boem’, het is direct raak. Tot groot verdriet van mama die de vrucht vakkundig laat afdrijven (“It’s not a baby just yet. It’s like it’s just a tumour”). Nou ja vakkundig, de abortusarts maakt er een zootje van, wat ertoe leidt dat de baarmoeder van de naïeve Aviva verwijderd moet worden. Ze wordt hier zelf niet van op de hoogte gebracht en slaat op de vlucht, vastbesloten alsnog moeder te worden. Hierna belandt ze onder andere in een evangelische ‘familie van verschoppelingen’ die onder leiding staat van de kordate Mama Sunshine.

Gimmick?

Solondz past in Palindromes een eigenaardig formeel principe toe. De film bestaat uit negen hoofdstukken, waarin Aviva telkens door een andere acteur wordt gespeeld: twee vrouwen, vier meisjes (13–14 jaar oud), een twaalfjarige jongen en een wichtje van zes. In een interview met The Guardian vertelt Solondz hierover:

I have a certain faith in audiences that if you set up a series of rules, even if they are very strange rules, if you adhere to them, people will accept it. At first, they might not understand why Aviva is a little black child and then she is Dominican, then she becomes a redhead. But you see there is a pattern and you just have to go with the experience, because the narrative is very straightforward, very traditional and very conventional in many ways.

Dat mag zo wezen, maar hiermee is nog niet verklaard waarom hij het eigenlijk nodig achtte om deze formele regel toe te passen. Het lijkt een ietwat flauwe gimmick, toch is dat niet helemaal waar. De veranderingen in acteurs zegt iets over het kameleonachtige karakter van Aviva. Ze heeft geen eigen levensvisie, maar past zich moeiteloos aan bij de veranderde omstandigheden. Verder werkt het vervreemdend als een klein blank wurm ineens in een omvangrijke zwarte vrouw verandert. Deze vervreemding versterkt het totaaleffect van de film, die er maar al te duidelijk op uit is om de gebruikelijke interpretatiekaders uit hun voegen te laten barsten.

De titel van de film is niet voor niets gekozen. Een palindroom is een woord of zin die achterstevoren gelezen kan worden, waarbij de betekenis ofwel verandert (kat/tak) ofwel gelijk blijft (parterretrap). Deze laatste variant kan gezien worden als een metafoor voor Aviva’s bestaan. Aan het eind van de film is ze nog exact hetzelfde personage als aan het begin ervan. Ze wordt gekenmerkt door een onvermogen om te veranderen, om een visie op het leven te ontwikkelen aan de hand van wat haar overkomt. Zo blijft haar absurde obsessie voor het moederschap onveranderd aanwezig. Ze denkt dat ze zichzelf via het moederschap kan ontplooien, dat het haar tot een autonoom en bijzonder mens maakt. Ze is niet in staat om zich te bevrijden van deze fictie die eerder destructief dan opbouwend is. Zelfinzicht is voor Aviva niet weggelegd, haar blik op de wereld blijft die van een onschuldige tiener.

Pedophiles love children

Aviva’s onschuld komt voort uit het feit dat ze de wereld slechts bekijkt vanuit een op hol geslagen kinderfantasie; morele kaders ontbreken daarbij volledig. Ze kijkt niet op van de moordplannen op een abortusarts, integendeel: als het moment daar is spoort ze de huurmoordenaar alleen maar aan (“Do it, do it, do it.”). Over een cynische buurjongen die van pedofilie verdacht wordt, zegt ze zonder blikken of blozen: “He’s not a pedophile — pedophiles love children.” Tot deze vorm van liefde acht ze de cynicus niet in staat.

Solondz plaatst Aviva in verschillende uitvergrote milieus die allemaal typisch Amerikaans zijn. De belangrijkste daarvan zijn het progressieve, blanke en rijke milieu uit de suburbia en het behoudende, gemengde en sociaal bewogen milieu van de evangelicals. In deze uitvergrotingen toont hij de contradicties die ontstaan in de verlammende strijd tussen de voor- en tegenstanders van abortus. Een strijd die in Amerika veel grotere proporties aanneemt dan in de rest van de wereld. Het ene kamp veroordeelt abortusartsen als massamoordenaars, het andere propageert een lichtzinnige en doorgeslagen vorm van het volledige zelfbeschikkingsrecht. In beide kampen ontstaan er contradicties als hun principes in botsing komen met de werkelijkheid. Solondz toont ons een vrijgevochten familie die heilig in het zelfbeschikkingsrecht gelooft, maar hun dochter Aviva een abortus opdringt. Tevens laat hij de ‘familie’ van Mama Sunshine zien die radicaal pro-life is, maar niet aarzelt om een abortusarts te laten vermoorden. Vanuit de onschuldige ogen van Aviva zien we beide kampen zowel in hun waardigheid als in hun verderfelijkheid.