Een roman die zonder Twitter zou moeten kunnen

Daniël en Xander (spreek uit: Sander) laten na hun eindexamen op het Vossius (welke schrijver zat er nog meer op het Vossius? Correctie: welke niet?) de Amsterdam-Zuidelijke boel de boel en gaan de wijde wereld in. Niet naar Australië – dat doet iedereen al – maar naar Perugia, Italië. De taal leren en buiten het zicht van hun ouders de beest uithangen. Zonder enige voorbereiding, want zo hoort dat: wie reist, bereidt niets voor.

Daar ben je vrienden voor
De twee jongens uit Zonder tijd te verliezen (Heerma van Voss’ tweede roman, na het subtiele, kleine Een zondagsman) wekken de indruk alsof ze het goed met zichzelf en de wereld getroffen hebben. Ze vinden een appartement – dat ze delen met de Zweedse pierewaaier Ole – en schrijven zich in voor een talencursus. Daarnaast dompelen ze zich onder in de subcultuur van internationale studenten, die overal ter wereld in kleine enclaves hun eigen gesloten gemeenschap vormen. Weinig authentiek la dolce vita dus voor Daniel en Xander, maar veeleer een voortzetting van hun onbezorgde Amsterdamse leven, zij het zonder ouders en zonder vaste vrienden.

Toch is er meer. In het jaar dat Daniel en Xander de volgende stap in hun leven nog even uitstellen, dringt de aanstaande volwassenheid zich steeds dringender aan hen op. Waar Daniel zich in de armen werpt van een Zuid-Afrikaanse van de talencursus, trekt Xander zich steeds verder terug. Beiden maken hun eerste stappen, ieder in zijn eigen richting. Maar elkaar loslaten, dat kan niet, dat mag niet. Daar ben je vrienden voor, toch?

Ja, het is een cliché, maar: herkenbaar
Zonder tijd te verliezen is het relaas van twee jongens die nog lang niet zo volwassen zijn als ze zelf wel denken. De beelden van het lijk van Theo van Gogh, liggend op een Amsterdamse stoep die ze allebei zo goed kennen, werpen hen terug in de tijd, juist als ze niets liever willen dan vooruit. Heerma van Voss beschrijft die worstelingen van twee bijna-volwassenen in prachtig gestileerd proza, dat op z’n beste momenten ontroert en bij uitzondering ook een beetje gekunsteld aandoet, maar ook de rust bezit van een schrijver die zijn toon al op jonge leeftijd gevonden heeft.

Het vrolijke cynisme, waarmee Daniel en Xander elkaar als jonge Grunbergs (daar heb je nog zo’n oud-Vossiaan, maar dan zonder diploma) proberen af te troeven, is goed getroffen, al is ik-persoon Daniel nog niet volwassen genoeg om zijn eigen jeugdige ironie van een afstandje te beschouwen. Heerma van Voss schetst het beeld van twee jongens die van de ene dag op de andere een individu willen zijn, na achttien jaar in een cocon van school, buurt en sportclub hebben vastgezeten. ‘Herkenbaar’  is een afschuwelijke platitude als het gaat om het beschrijven van een fraaie roman als deze, maar toch: heel herkenbaar.

Dood aan Twitter, maar waarom eigenlijk
Om een beetje extra aandacht voor zijn boek te genereren – iets wat bij zijn debuut onvoldoende van de grond kwam, ondanks de lovende kritieken – zette de schrijver bovendien een paradoxale marketingactie op, met enerzijds een pamflet in De Standaard en Nrc.next, dat de dood aan Twitter verklaarde (inclusief onderstaand, niet geheel onironische filmpje), maar bleef steken in enkele breed gedeelde opvattingen over het medium, en anderzijds de publicatie van zijn volledige roman op Twitter: iedere tien minuten 140 tekens uit zijn boek, een paar weken lang.

De vaststelling dat er van een kunstwerk weinig overblijft als je het door een computerprogramma in onbegrijpelijke deeltjes laat knippen, is vergelijkbaar met de conclusie dat het niet zinvol is om je laptop door een prachtig schilderij te flikkeren. Toch kan een laptop soms best een functie hebben voor de kunst, zoals Heerma van Voss bewijst met Zonder tijd te verliezen, een roman die in de ideale wereld geen pr-stuntjes nodig zou moeten hebben.