IDFA 2011

DEEL 1 | DEEL 2

Lees nu de recensies van: Beer is Cheaper than Therapy | Bobby Fischer Against the World | Into the Abyss | TT3D: Closer to the Edge

Beschadigde mensen
Beer is Cheaper than Therapy
Simone de Vries • Nederland, 2011

Fort Hood is met 40.000 militairen de grootste legerbasis in de VS en de plek waar vandaan veel soldaten van en naar missies als Afghanistan en Irak vertrekken. Niet zo heel vreemd dus dat de basis op het nabijgelegen stadje Killeen (what’s in a name?) een erg zware stempel drukt. Psychische problemen die de veteranen mee terug nemen van hun missies komen uiteindelijk ook tot uiting in het stadje. Maakster Simone de Vries heeft in Beer is Cheaper than Therapy (vernoemd naar een bord bij een kroeg) duidelijk een band gecreëerd met de geïnterviewden. Ze laat de sprekers (soms anoniem) aan het woord en schetst een intiem portret van een gemeenschap van veteranen en hun omgeving waarin drankmisbruik, afhankelijkheid van medicijnen en zelfmoorden – vorig jaar negentien op de basis – dan ook boven het gemiddelde liggen. Het fraaie camerawerk van Joost van Herwijnen geeft met oog voor detail een goed beeld van het stadje: jonge mannen die elkaars gepimpte auto’s bewonderen, de bars, de openbare loftuitingen overal aan ‘onze troepen’, de vrachttrein die dwars door het straatje dendert, de tattooshops. Terwijl de volgende lichting militairen die uitgezonden gaat worden (vaak nog maar puisterige pubers) stoere tatoeages laat zetten, zien en horen we hoe veteranen en hun omgeving worstelen met hun gevoelens: de gedesillusioneerdheid, het onvermogen zich aan het ‘normale’ leven aan te passen, het gevoel in de steek gelaten te worden, en (het komt niet als een verrassing maar doet toch schrikken) de ontboezoeming van een van hen dat hij wel eens de neiging heeft om willekeurig mensen dood te slaan. Het zijn gevoelens die het Amerikaanse leger liever niet wil horen. Sterker: getraumatiseerde soldaten worden zonder enige schroom weer op een volgende missie gestuurd.
Terug naar boven

Tussen geniaal en gek
Bobby Fischer Against the World – Reflecting Images: Best of Fests
Liz Garbus • VS, 2010

Een mix van rijk archiefmateriaal en veel sprekers: het is geen originele manier om een documentaire te maken, maar met een personage zo interessant als Bobby Fischer werkt het ook nu weer meer dan uitstekend. De Amerikaanse schaakgrootmeester was op zijn gebied geniaal en wordt tot de grootste schakers aller tijden gerekend. Zijn fenomenale talent uitte zich al op jonge leeftijd, waarna hij toewerkte naar het veroveren van de wereldtitel. Dat gebeurde in 1972, toen hij de Rus Boris Spassky in Reykjavik, IJsland, versloeg. De confrontatie tussen de grootmeesters wordt helder in beeld gebracht, al moet je het als leek maar geloven als de kenners een wedstrijd als fenomenaal betitelen. De confrontatie, die als exponent van de Koude Oorlog werd gepresenteerd, is het hoogte- en scharnierpunt in Fischers leven en in de film. Na de wereldtitel in ’72 wordt Fischers excentrieke gedrag steeds extremer en trekt hij zich lange tijd volledig terug uit het openbare leven; hij kan hierna niet anders dan als zonderling en zelfs gestoord beschreven worden.

In de jaren negentig duikt hij plotseling weer op in Joegoslavië om opnieuw een wedstrijd tegen Spassky te spelen. Dat land stond toen echter onder VN-embargo, en de relatie met zijn moederland werd alleen maar slechter door de anti-Amerikaanse en antisemitische uitspraken die Fischer in toenemende mate deed. Helemaal uit de lucht vallen komt zijn gestoorde gedrag niet, zo blijkt. Fischer kende een getroebleerde jeugd waarin zijn moeder vaak afwezig was en hij zijn eigenlijke vader pas op late leeftijd leerde kennen, zo wordt duidelijk uit de gesprekken met bekenden en schaakautoriteiten. Dat het wonderkind (daardoor?) buiten het schaken eigenlijk geen leven had en contactueel enigszins tekort schoot blijkt ook al uit de archiefbeelden. Met zijn ondergang in de gekte blijkt Fischer overigens geen uitzondering. Bobby Fischer Against the World maakt helder dat de grens tussen geniaal en gek bij deze sport – en dus niet alleen bij Fischer – soms een dunne blijkt te zijn.
Terug naar boven

De dood en de straf
Into the Abyss – Feature Length Competition
Werner Herzog • VS, 2011

De werklust en brede interesse van Werner Herzog, de Duitse speelfilm- en documentairemaker, is bewonderenswaardig. Niet alleen is hij dit jaar op dit IDFA vertegenwoordigd met het toch wel teleurstellende Cave of Forgotten Dreams, ook is hij te zien met Into the Abyss (met als ondertitel A Tale of Death, A Tale of Life), waarin het verschijnsel doodstraf door de Duitse maestro onder de loep wordt genomen. Uitgangspunt is Michael Perry, die na tien jaar dodencel terechtgesteld gaat worden in Texas. Hij zou samen met een vriend (die er met levenslang vanaf kwam) drie mensen om leven gebracht hebben, en dat alles om een bloedrode sportauto in handen te krijgen. Minutieus wordt met behulp van originele politiebeelden en getuigen een beeld van de misdaad geschetst, maar het lijkt Herzog niet echt om de schuldvraag van Perry te gaan. Hij is vooral geïnteresseerd in de invloed die de doodstraf op alle betrokkenen heeft, zoals de veroordeelden, hun familie (soms ook achter de tralies), de nabestaanden van de vermoorden en de gevangenismedewerker die ruim 150 veroordeelden begeleidde voordat het hem teveel werd.

Net als in Herzogs meeste documentaires wordt niet gepoogd de filmmaker en het filmmaken zelf buiten beeld te laten. Als Perry in de gevangenis achter het dikke glas begint te praten maar nog geen microfoontje bij zichzelf heeft omgedaan, dan zien we dat. Als hij vervolgens zelf eerst de ruit moet schoonmaken sneuvelt ook dat shot niet in de montagekamer. Herzog – zelfverklaard tegenstander van de doodstraf – oordeelt niet en laat, zoals dat zo mooi heet, de mensen in hun waarde. Vaak houdt hij afstand, dan weer port hij de geïnterviewden om bepaalde zaken nauwkeuriger te beschrijven. Hij weet een pijnlijk portret te schetsen van een gemeenschap waarin een enorme kloof is tussen rijk en arm, en geweld tot de bijna dagelijkse realiteit behoort.
Terug naar boven

Enerverende dodenrace
TT3D: Closer to the Edge – Reflecting Images: Panorama
Richard De Aragues • VK, 2011

Gekkenwerk, dat is de TT op het Britse eiland Man. Over de openbare weg (beter gezegd: smalle landelijke weggetjes), dwars door kleine dorpjes heen, voert de race over bochtig en hobbelig terrein. Niet verrassend, maar wel ongelofelijk, is het aantal van bijna 240 motorracers dat het leven op het eiland liet. Dat weerhoudt een groep racefanatici en hordes motorliefhebbers er niet van om elk jaar naar het eiland te trekken voor de meerdaags race. Onder hen Guy Martin, die met zijn bakkebaarden en warrige kapsel zo uit de jaren zeventig lijkt weggelopen en met zijn onvoorspelbare gedrag en openhartige uitspraken een beetje een enfant terrible en publiekslieveling is. Want vrouwen en kroegen: allemaal leuk volgens Martin, maar niets is leuker dan na een potje rukken te pitten in je bestelwagen en de volgende dag aan een race mee te doen.

Martin is verre van de enige die aan het woord komt, maar hij is zeker het stralende middelpunt van de film, die een aantal maanden voor het begin van de TT aanvangt. Er wordt met verve door de makers toegewerkt naar de races waarin een aantal flinke climaxen zitten; alsof een scenarioschrijver het van te voren allemaal bedacht heeft. Voor dit volwassen debuut van Richard De Aragues lijken kosten nog moeite gespaard: gedraaid in 3D (effectief toegepast), met behulp van kranen, steadicams en helikopters, en dat schijnbaar met eindeloos veel draaidagen. Wie de film ziet krijgt zin om naar het eiland te gaan en daarmee lijkt het doel van de regering van Man, de hoofdproducent van TT3D, meer dan geslaagd.
Terug naar boven