Zeg niet te gauw …

Rome werd bestuurd en gemaakt door zijn keizers. Over hun vrouwen is echter heel wat minder bekend. Dat onevenwicht wil Annelise Freisenbruch in de mate van het mogelijke herstellen.Eén ding wordt meteen duidelijk: Annelise Freisenbruch vertelt vlot, levendig en beeldend. Bovendien lardeert ze haar verhaal met fijne anekdotes over vrouw zijn in de oudheid. Het doet de lezer haast vergeten (en vergeven) dat de auteur haar ambities niet kan waarmaken. Er vált namelijk weinig relevants te vertellen over de ‘first ladies’ van de oudheid. Niet alleen is het bronnenmateriaal schaars, de bestaande overleveringen zijn ook nog eens sterk gekleurd en dus hoogst onbetrouwbaar. Dat geeft Freisenbruch meteen al toe:

Een van de voornaamste problemen voor de hedendaagse historicus die de vrouwen van het oude Rome wil bestuderen, is dat er bijna geen enkel geschrift van een vrouw, laat staan van een keizerlijke vrouw, tot ons is gekomen.

Scheldtirades

De auteur betreurt dit, omdat het een gemiste kans lijkt om inzicht te verkrijgen in de psyche van deze unieke vrouwen. Die zijn alleen tot ons gekomen in gekleurde documenten: brieven van vijanden, scheldtirades van biografen van een andere adellijke familie, geformaliseerde poëzie van eigen hand waar nauwelijks een persoonlijkheid valt uit te distilleren. Freisenbruch heeft er ook geen problemen mee om die frustratie te uiten, en dus ook haar eigen onderzoeksdomein te ondermijnen:

Hun karakter zal wel altijd in raadselen gehuld blijven, en hun reputatie is bepaald door propaganda en roddelpraat, en toch zijn Galla Placidia en al die andere keizerinnen eens vrouwen van vlees en bloed geweest, die ademhaalden en gevoelens koesterden.

Als eerlijke historica rest haar niets anders dan zich tot de feiten te beperken, en die af en toe te kruiden met elementen over de keizersvrouwen waarover wel eensgezindheid bestaat. Freisenbruch vertelt dus eigenlijk gewoon een geschiedenis van het Romeinse Rijk, maar dan wél met aandacht voor onbekende, rijke details, en spannende anekdotes die als een mini-politieke thriller worden verteld.

Gemiste kans

Het enige échte nadeel van dit boek is het gebrek aan beeldmateriaal. Freisenbruch vertelt over de munten met keizerlijke afbeeldingen, over bustes die op een etherische manier suggereren hoe deze dames er eventueel hebben uitgezien. Dan word je als lezer natuurlijk heel nieuwsgierig, en wil je die beelden of munten zien als illustratie. Maar in het hele boek is geen enkele tekening of foto(reproductie) opgenomen. Toch een gemiste kans.

De ultieme geschiedenis van Rome blijft toch een duo – Rubicon van Tom Holland en de oerklassieker Verval en ondergang van het Romeinse Rijk van Edward Gibbon. Maar ook Vrouwen van Rome biedt aangenaam en levendig leesvoer, zij het onder een enigszins misleidende titel. Keizers van Rome en hun vrouwen was beter geweest.